Bom aan boord? Verkeerde loket

Al 10 jaar geldt er in de Westerse luchtvaart een verbod op het meenemen van vloeistoffen in de handbagage, om terreuraanslagen te voorkomen met vloeibare explosieven. Maar een Crimesite-verslaggever zag dat er op een buitenlandse luchthaven, waar ook KLM op vliegt, geen enkele controle is op vloeistoffen.

Door Vincent Verweij

En de Nederlandse overheidsinstantie bij wie hij dit rapporteerde, doet niks met de melding.

Vlucht 9268, een Airbus van de Russische maatschappij Metrojet, was op 31 oktober 2015, in alle vroegte vertrokken van de badplaats Sharm-al-Sheik naar Moskou. Aan boord waren 217 passagiers en 7 bemanningsleden.

Explosie

Het toestel klom naar een hoogte van 9400 meter, maar verdween na 23 minuten plotseling van de radar. Na een zoektocht werden brokstukken teruggevonden in de Sinaï-woestijn. Uit het onderzoek bleek dat het toestel was opgeblazen met een geïmproviseerd, mogelijk vloeibaar, explosief met een kracht van 2 kilo TNT. Islamitische Staat eiste de aanslag op, die niemand overleefde.

Zoektocht

De grote vraag is nog altijd hoe de bom aan boord van het toestel gekomen is. Toen een 747 van PanAm in 1988 boven het Schotse Lockerbie neerstortte, bleek na uitvoerig onderzoek dat het explosief aan boord was gesmokkeld door Libisch grondpersoneel in Duitsland. En ook bij een recente, half mislukte aanslag in Mogadishu waren afhandelaars op het platform betrokken.

Maar in het geval van Metrojet wees geen enkele aanwijzing in de richting van een inside job. De verdenking is dan ook dat de dader een passagier was, die een vloeibaar explosief langs de veiligheidscontrole wist te krijgen.

Regels

De regels voor vloeistoffen zijn sinds 2006 in de VS en de EU geldig nadat er door de Britse veiligheidsdiensten een plan was ontdekt voor aanslagen met vloeibare explosieven op vluchten naar Amerika. Iedereen die vanaf Schiphol vliegt weet hoe streng de controles zijn en heeft weleens meegemaakt dat een flesje frisdrank of vloeibaar toiletartikel uit de handbagage van een passagier wordt gevist. De internationale luchtvaartorganisaties IATA en ICAO hebben de regel dat er maximaal 100 ml vloeistof mee mag in de handbagage, tot een wereldwijde aanbeveling gemaakt.

Midden-Oosten

De verbazing was dan ook groot toen ik deze zomer een vlucht nam vanaf een luchthaven in het Midden-Oosten naar Amsterdam. Om de verkeerde mensen niet op ideeën te brengen, zal ik de exacte plaats niet noemen. Op de luchthaven krioelde het van de militairen en veiligheidspersoneel. De sfeer in het land was er redelijk gespannen sinds er een zelfmoordaanslag was gepleegd door moslim-extremisten. Maar in plaats van de verwachte nauwgezette controle, bleek iedereen gewoon door te mogen lopen met zijn flesjes water en frisdrank van 0,25 liter en meer. Handbagage werd routinematig door de scanner gehaald, maar de flesjes die mensen op deze warme dag vasthielden, niet.

Melding

Verschillende westerse maatschappijen vliegen op de betreffende luchthaven. Zoals Alitalia, British Airways en Air France/KLM . Geen prettige gedachte dat een Al Qaeda of IS-aanhanger met een flesje ‘water’ aan boord van een Air France/KLM toestel kan stappen. En dat dan op 10 kilometer hoogte blijkt dat het pentriet of nitroclycerine is.

Niet bevoegd

Daarom meldde ik het voorval bij de Inspectie Leefomgeving en Transport, waarin de voormalige Rijksluchtvaartdienst is ondergebracht. Na drie weken komt er een antwoord van een anonieme ambtenaar in Den Haag.

Ieder land is zelf verantwoordelijk voor de veiligheid op de eigen luchthavens. U zou dit dus moeten rapporteren bij de autoriteiten van het betreffende land, wellicht bij hun ambassade/consulaat in Nederland.

Voor de zekerheid check ik het nog even bij de persvoorlichting van de Inspectie Leefomgeving en Transport. Is het werkelijk zo dat onze overheid geen enkele verantwoordelijkheid neemt voor de veiligheid van Nederlandse passagiers of Nederlandse luchtvaartmaatschappijen, die via zwak beveiligde buitenlandse luchthavens reizen? En is er geen enkel meldpunt waar Nederlanders potentieel gevaarlijke situaties kunnen melden? En weer is het antwoord weinig geruststellend.

Wij hebben daar geen bevoegdheid, dat is de verantwoordelijkheid van het land zelf. Als u daarover iets wil melden dient u dat in uw geval inderdaad bij de autoriteiten van het betreffende land te doen.

NCTV

Ook de Nationaal Coördinator Terrorisme Bestrijding ziet geen rol voor zichzelf, zegt woordvoerder Lodewijk Hekking.

Het ministerie van Infrastructuur is verantwoordelijk voor in-flight security, wij gaan alleen over Schiphol. Maar de regels voor vloeistoffen zijn een internationale aanbeveling, geen verplichting. Dus reizigers moeten gevaarlijke situaties in eerste instantie melden bij de luchtvaartmaatschappij.

KLM

Woordvoerder Lisette Ebeling Koning van KLM:

Het is de verantwoordelijkheid van de luchthaven om te controleren. Als het nodig is, nemen we zelf aanvullende maatregelen, zoals we in Egypte hebben gedaan, na de crash van de Metrojet.

Buitenland

In het Verenigd Koninkrijk worden intussen door de overheid maatregelen genomen. De staatssecretaris van transport, Lord Ahmad, liet na de aanslag op Metrojet in het parlement weten, dat de Britse overheid ondersteuning gaat bieden aan personeel op buitenlandse luchthavens om de veiligheidscontroles te verbeteren. Om op die manier ook de veiligheid van Britse burgers te beschermen. Maar in ons land is er, zelfs na de golf van terroristische aanslagen in Europa, kennelijk geen actie nodig, als het aan de overheidsdiensten ligt.

Hieronder een Britse documentaire van National Geografic over de verijdelde ‘Liquid Bomb Plot’.