Wie gaf opdracht voor de aanslag op Van Essen in 1999? Ronald van Essen is ervan overtuigd dat het zijn oude vriend Wim Endstra was, die in 2004 aan zijn einde kwam. Ronald van Essen heeft alsnog aangifte gedaan. Deel 2 van de Crimesite-serie over de vergiftigde vriendschap van Van Essen en Endstra.
Door @Wim van de Pol
Op Tweede Kerstdag 1999 zijn Ronald van Essen en familie verzameld in hun benedenhuis aan de Minervalaan in Amsterdam-Zuid. Rond 18.30 loopt Ronald naar buiten om te bellen. Twintig minuten later gaat zijn zoontje buiten kijken waar zijn vader blijft. Hij treft zijn vader scheefgezakt en bebloed achter het stuur van zijn Mercedes. Het rechterportier is geopend, het knipperlicht staat aan, in het linkerportierraam zit een gat. De ambulance komt net op tijd. Na een serie operaties wordt het leven van Van Essen gered.
Oost-Europese taal
Die avond verhoort de politie alle aanwezigen. Een van de zoons zegt dat hij eerder op de dag een man zag lopen die hij twee dagen eerder ook al in de straat had gezien. Op Eerste Kerstdag liep de man voorbij het huis met een andere man en ze spraken in een Oost-Europese taal (een Joegoslaaf die veel later voor de zaak is berecht werd vrijgesproken).
De politie vraagt de getuigen ook wie Ronald’s vrienden waren. Verschillende getuigen noemen de buren, Ton van Dalen, Cor van Hout en Willem Endstra.
Jachthaven
Begin 1999 had Van Essen het restant van zijn celstraf voor de xtc-handel voltooid in een zogeheten half open kamp, wat betekende dat in het weekend naar buiten mocht. Voor die tijd was Endstra regelmatige bezoeker in de gevangenis. Uit een bezoekerslijst uit 1996 van gevangenis van Norgerhaven valt te concluderen dat Endstra gemiddeld eens per maand op bezoek kwam bij Van Essen. Medio 1999 kwam Van Essen voorwaardelijk vrij. Endstra ondersteunde hem financieel en voorzag hem en zijn zoon van auto’s die op naam stonden van de Seaport Marina in IJmuiden. Deze jachthaven met omliggende bebouwing had Endstra in de jaren negentig samen met de vastgoedondernemer Jan Dirk Paarlberg ontwikkeld. Van Essen had formeel een betrekking op de jachthaven.
Steeds vaker
Eenmaal buiten vroeg Van Essen aan Endstra steeds dringender naar het geld dat bij die laatste was geïnvesteerd. Getuigen bevestigen dat en zeggen dat hij geld ook echt nodig had, bijvoorbeeld om de tandartsrekening van zijn vriendin te betalen. Van Essen kwam steeds vaker bij Endstra op kantoor langs om geld terug te eisen. Endstra had hem ooit gezegd dat dit geen probleem zou zijn. Van een concreet plan om uit te gaan betalen kwam het niet. Van Essen merkte dat zijn vriend hem begon te mijden. Willem Holleeder, die in die dagen vrijwel dagelijks met Endstra omging, zei vorig jaar tegen de rechter-commissaris:
Ronald kwam steeds vaker bij Endstra voor geld. Op een gegeven ogenblik begon Endstra hem te ontlopen, was hij het zat. Ronald heeft zijn geld nooit gekregen.
Medio december 1999 liet Van Essen zijn zoon een briefje langs brengen bij Endstra met de bedoeling tot een afspraak te komen om wederom over de geldkwestie te komen praten. Van die afspraak is het niet meer gekomen. Nog geen twee weken later balanceerde Van Essen door een aanslag op de rand van de dood.
Grote betekenis
De mislukte aanslag was in het criminele milieu in Amsterdam van grote betekenis. Vanaf dat moment waren er verhitte discussies over hoe moeilijk het was om nog geld terug te krijgen dat eenmaal bij Endstra was ingelegd. Astrid Holleeder dacht dat ook, in een verklaring uit 2013 zei ze:
Ik dacht dat omdat niemand het geld terug kreeg wat bij Willem Endstra geïnvesteerd was. En Willem zou het sowieso wel toe eigenen in samenwerking met Willem Endstra. Daarvoor is dat ook al eens gebeurd. Ik heb dat van Willem zelf gehoord. John Mieremet wilde ze namelijk zijn geld ook niet terug geven. Zo waren er nog wel meer mensen die hun geld niet terug kregen.
Chinees restaurant
Enkele dagen na de moordaanslag op Van Essen was er overleg geweest in een Chinees restaurant in Amsterdam-Zuid. Ton van Dalen, de oud-xtc-compagon van Van Essen, ging daar in gesprek met een groep Amsterdammers. Sam Klepper voerde het woord voor de andere aanwezigen: Jan Femer en Willem Holleeder. Die laatste heeft verklaard dat Gaby, Ronald’s vriendin, van Klepper werd ‘afgekocht’ voor 210 kilo natte hasj en 250.000 gulden. Zij verklaarde destijds bij de FEBO op het Stadionplein inderdaad 250.000 gulden te hebben gekregen. In 2007 zei Ton van Dalen te weten dat dit uiteindelijk 500.000 euro was geworden. Dit geld, en ook aanzienlijke bedragen die daarna door Willem en Haico Endstra ten behoeve van hem zijn afgestaan, is verdampt. Onbekend is waar alles precies is gebleven. Van Essen was na de aanslag nooit meer in staat zelf zijn geldzaken te beheren, en er was geen controle over wat anderen ermee deden. Zijn vriendin Gaby liet veel door haar vingers lopen zodat er soms nauwelijks middelen waren voor de medische verzorging van Van Essen. Astrid Holleeder zei in 2013 over haar:
De vrouw van Van Essen had helemaal geen geld meer. Alles was geïnvesteerd bij Endstra. Van Essen was invalide geraakt. Het was zelfs zo erg dat zij moest stelen bij de Albert Heijn omdat ze geen geld hadden om te eten. Cor van Hout vond dat vreselijk. Endstra deed hier gewoon aan mee. (…) Willem Holleeder en Endstra zaten er achter dat Van Essen geen geld terug kreeg.
Ander mens
Ronald van Essen was er slecht aan toe. Doordat een kogel een spoor van vernieling door zijn hersenweefsel had getrokken was hij een ander mens geworden. Lopen was voor hem onmogelijk en zijn geestelijke vermogens waren sterk gereduceerd. Artsen schatten dat zijn bewustzijn te vergelijken zou zijn met dat van een 8-jarig kind. Volgens zijn naasten leefde hij na zware operaties vanaf januari 2000 ruim tien jaar in angst dat hij alsnog zou worden vermoord. Hij was bang voor zijn oude vriend Wim Endstra, en volgens zijn familie is hij nog altijd bang.
Verband
Door de politie en door vele personen in het criminele milieu is er een verband gelegd tussen de liquidatiepoging en de vordering Van Essen op Endstra. Er kwam anonieme informatie bij de inlichtingendienst van de politie binnen die inhield dat Endstra de opdracht voor de aanslag had gegeven aan Holleeder die dit weer zou hebben doorgegeven aan Klepper en Mieremet. Cor van Hout verklaarde tegen de politie op 29 december 1999:
Ronald is neergeschoten omdat hij bezig was met het innen van oude schulden. Ik heb het niet over tonnen maar over miljoenen.
Thomas van der Bijl (geliquideerd in 2006) heeft aan de politie verklaard er weet van te hebben dat Van Essen neergeschoten is omdat hij op 7 of 8 januari 2000 ‘zijn centen zou krijgen van die Endstra…’.
Sam en John
Op 20 september 2014 legde Sandra den Hartogh, de weduwe van de in 2000 geliquideerde Sam Klepper, een voor de huidige zaak zeer belangrijke getuigenverklaring af. Zij verklaarde dat aan haar is verteld dat Willem Endstra en Willem Holleeder in 1999 aan Sam Klepper en Johnny Mieremet de opdracht gaven om Van Essen te liquideren. En ook dat ze Endstra daar persoonlijk over hoorde spreken:
Getuige: Willem Endstra en Willem Holleeder, zo is het mij dan verteld, die hebben aan Sam en John de opdracht gegeven en die hebben de opdracht weer doorgegeven aan andere mensen. Dus dat waren Sam zijn mensen.
Verbalisant: Wat ik wel interessant vind om te weten is of jij weet waarom die Ronald van Essen gedaan moest worden, wat was de reden daarachter?
Getuige: Nou ja, wat ik later begrepen heb, dat dateert van daarna weer is, omdat die man om geld is gekomen.
Verbalisant: Bij?
Getuige: Willem Endstra.
Verbalisant: Omdat hij ook geïnvesteerd had natuurlijk?
Getuige: ja.
Verbalisant: Heb je dat gehoord van Sam?
Getuige: Nee, dat heb ik van…nou ja, niet in mijn gezicht gehoord van Willem en Willem, maar dat heb ik eigenlijk afgeluisterd van Willem en Willem. We waren toen een keer ergens wat eten en zij hadden het daar toen over. (…) En toen zaten we ergens te eten en toen hadden zij het niet over Ronald, maar over z’n familie, over z’n vrouw, die voor geld kwam, dat die vrouw niet te eten had. En toen zei die Endstra, misschien moeten we toch maar even wat geven, want we moeten de boel toch rustig houden, dus we moeten toch maar even wat geven. Ik heb natuurlijk niet het hele gesprek gehoord, maar dat is wat ik gehoord heb, dus toen wist ik ook dat het daarover ging.
Opmerkelijke transactie
Wat betreft de mogelijke rol van opdrachtgever van Sam en John wijst Schouten op een in zijn ogen opmerkelijke transactie. Drie dagen voor de aanslag van 26 december 1999 op Van Essen kocht Endstra voor 30 miljoen gulden een aandeel in het bedrijf California Properties van de echtgenote van John Mieremet, waarmee hij in feite aan Mieremet een ene hele tas vol liquide middelen ter beschikking stelde, of misschien een deel van diens investering terugbetaalde.
Volgens familieleden van Van Essen zou Sandra den Hartog nog veel kunnen vertellen over de relatie tussen Klepper en Endstra. Ook daarom vinden zij het van groot belang dat zij onder ede kan worden gehoord voor de rechtbank.
Getuige X
Advocaat Peter Schouten schrijft aan de rechtbank ook nog te beschikken over een anonieme getuige X, die later bereid zou zijn in de openbaarheid voor een rechter-commissaris te verklaren. Deze X zou wetenschap hebben die wijst op de betrokkenheid van Willem Endstra, maar ook van diens broer Haico, bij de aanslag op Van Essen. Schouten haalt verder ook aan dat zowel Endstra’s neef Arnold als Astrid Holleeder in verklaringen bij de politie hebben gesuggereerd dat Wim Endstra in staat was opdrachten te geven voor het liquideren van mensen.
Crimesite heeft de advocaat die optreedt voor Haico Endstra en andere betrokkenen van de erven Endstra benaderd om een reactie. Hij wil niet op de stellingen van advocaat Schouten reageren omdat de zaak nu speelt bij de Amsterdamse rechtbank.
Aangifte
Advocaat Schouten heeft namens Van Essen op 29 oktober 2015 per brief aangifte gedaan bij de hoofdofficier van justitie in Amsterdam over de liquidatiepoging op Van Essen. Hij verzocht justitie onderzoek te verrichten naar de betrokkenheid van Wim en Haico Endstra en Willem Holleeder bij deze aanslag. Het Openbaar Ministerie heeft Van Essen laten weten dat ‘ten aanzien van de broer van Endstra niets in het onderzoek Minerva wijst op zijn betrokkenheid’. Over de verdenking ten aanzien van Willem Holleeder zweeg de hoofdofficier in zijn brief.
Dat laatste kan geen bevreemding wekken omdat het onderzoek naar Holleeder nog loopt. Hij staat komende maandag weer terecht voor de Amsterdamse rechtbank in een pro forma-zitting in zijn zaak voor de moord en/of aanslag op John Mieremet, Cor van Hout, Robert ter Haak, Willem Endstra, Kees Houtman en Thomas van der Bijl. Volgens advocaat Schouten is het voor Ronald van Essen onbegrijpelijk dat Willem en Haico Endstra nooit harder aan de tand zijn gevoeld over de aanslag. De familie kon geen andere personen bedenken die een zakelijk belang bij de dood van Van Essen zouden kunnen hebben.
Lees ook: