De Nederlandse regering ontkent dat de Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (AIVD) en de Militaire Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (MIVD) het computerprogramma PRISM gebruiken. In een persbericht staat dat de Nederlandse overheid niet 'zomaar' in gegevens van burgers, bedrijven en andere organisaties kan rondkijken. De AIVD en MIVD hebben geen onbelemmerde toegang tot het internetverkeer en het mobiele telefoonverkeer, ook niet via buitenlandse inlichtingen- en veiligheidsdiensten. Aldus de regering.

Door @Wim van de Pol

Uitwisselen

Twee weken geleden lekte uit dat grote internetbedrijven de Amerikaanse spionagedienst NSA (foto onder: de nieuwe dataopslag faciliteit van de NSA) toegang geven tot gegevens van buitenlandse, dus ook Nederlandse gebruikers. Direct rees ook de vraag of in samenwerking tussen Nederlandse en Amerikaanse inlichtingendiensten de Nederlandse overheid inzage heeft in die gegevens. Dat is dus niet het geval, zegt de regering. 

In het kader van de samenwerking met buitenlandse partners kunnen de AIVD en de MIVD gegevens uitwisselen. Internationale samenwerking met buitenlandse collegadiensten dient binnen het kader van de Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten (Wiv 2002) te blijven.

Onlangs berichtte De Telegraaf dat Nederlandse diensten mobiele telefoongesprekken van burgers opslaan om die middels steekwoorden te onderzoeken. 

Proportioneel

De AIVD en de MIVD kunnen alleen met toestemming vooraf bijzondere bevoegdheden inzetten om de inhoud van internetverkeer of telefoonverkeer te onderzoeken. Dat kan alleen als dat noodzakelijk is in het belang van de nationale veiligheid. Inzet moet proportioneel zijn. Ook moet duidelijk zijn dat informatie niet op een andere manier kan worden verkregen. Dat schrijft minister Plasterk van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties mede namens minister Hennis van Defensie en minister Opstelten van Veiligheid en Justitie in een brief aan de Tweede Kamer.

Internationale samenwerking

De mate van samenwerking met een buitenlandse dienst wordt onder meer bepaald op basis van de democratische inbedding van de collegadienst, het respect voor de mensenrechten van het desbetreffende land, de betrouwbaarheid en de professionaliteit van de dienst en het operationele belang van de samenwerking. Voor het handelen van buitenlandse diensten is het wettelijk kader van het eigen land leidend.

Niet bevoegd

De AIVD en de MIVD zijn niet bevoegd verzoeken te doen aan buitenlandse collegadiensten die de Wiv 2002 niet toestaat. Het is overigens niet gebruikelijk dat diensten elkaar op de hoogte stellen van eigen bronnen en werkwijze. De wijze waarop specifieke gegevens zijn verkregen wordt in beginsel niet gedeeld.

De bescherming van de persoonlijke levenssfeer is in Nederland verankerd in onder meer de Grondwet en in het Europese Verdrag inzake de Rechten van de Mens en de fundamentele vrijheden (EVRM). Inbreuk op die rechten mag alleen als dat in de wet is vastgelegd en alleen als dat noodzakelijk is voor de bescherming van de nationale veiligheid. De Wiv 2002 voldoet aan die voorwaarden en biedt daarmee een adequate juridische grondslag voor de bijzondere bevoegdheden die in deze wet zijn opgenomen.

Toezicht?

De Commissie van Toezicht betreffende de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten (CTIVD) ziet toe op de rechtmatigheid van de inzet van de bevoegdheden door de AIVD en de MIVD. De CTIVD is een onafhankelijke commissie die in principe toegang heeft tot informatie van de AIVD en de MIVD. Ze kan ook medewerkers van de diensten horen en heeft het recht getuigen of deskundigen onder ede te horen en plaatsen te betreden.

Overigens is Nederland wat betreft het afluisteren van telefoons ten behoeve van politieonderzoek samen met Italië – in absolute zin – koploper in de wereld. De Nederlandse regering verschaft hierover traditioneel maar moeizaam gegevens. Onbekend is hoeveel en hoe vaak de inlichtingendiensten in Nederland telefoons van burgers afluisteren.    

Al met al mag de conclusie zijn dat een geruststellend persbericht als dat van vandaag te verwachten was. De Nederlandse inlichtingen ambtenaren zullen zich nooit volledig in de kaarten laten kijken. Al is het alleen al omdat ze zeggen dat dit voor de veiligheid van het land onontbeerlijk is.