Het Openbaar Ministerie toonde zich content met de uitspraak van de Hoge Raad over de gevoelige dynamische verkeerscontrole: die mag worden gebruikt voor de opsporing. Advocaten noemen het een aantasting van de rechtstaat.

Door @Wim van de Pol

De Hoge Raad onderstreepte in het arrest dat discriminatie niet mag, ook niet bij verkeerscontroles, een visie die niet verrassend mag heten. Verder acht de Hoge Raad het toegestaan om een verkeerscontrole in te zetten om een auto aan te houden (en na doorvragen eventueel te doorzoeken) wanneer agenten meerdere risicokenmerken van crimineel gedrag bespeuren aan (de inzittenden van) een auto. Welke kenmerken dat precies kunnen zijn en of die op dat moment aanwezig waren laat de Hoge Raad aan de politie en de lagere echelons in de rechtspraak over.

De vraag komt op waarom de combinatie van een duur voertuig in een arme buurt met een Oost-Europees uitziende chauffeur en een passagier van Hindoestaanse afkomst voldoen aan het criterium van meerdere risicokenmerken.

Geen vrijplaats

Het Openbaar Ministerie wil eerst en vooral de boeven kunnen vangen en is tevreden omdat het de grip vergroot bij het controleren van mogelijke criminele organisaties:

Hiermee wordt voorkomen dat de auto een vrijplaats wordt voor onder meer het vervoeren en bewaren van verboden zaken.

Het OM staat achter de door de politie in een handleiding vastgelegde werkwijze om voertuigen op grond van de Wegen-Verkeerswet te controleren en deze wet dus te gebruiken als ware het een instrument uit het Wetboek van Strafvordering, een opsporingsmethode dus.

Toneelstukje

Dat is advocaten een gruwel. Advocaat Paul Verweijen twitterde in reactie:

Zorgwekkend: OM is blij dat HR niet door wetgever geregelde opsporingsmethode goedkeurt

Een van de bij de zaak betrokken advocaten Christian Flokstra schamperde tegen de NOS:

De Hoge Raad zegt hier eigenlijk: hier is sprake van een toneelstukje en dat is prima mits er ook daadwerkelijk om papieren gevraagd wordt.

Dreun

De andere betrokken advocaat Juriaan de Vries zegt tegen Crimesite:

Rechtstatelijk heeft ons land vandaag een ferme dreun gekregen. De dynamische verkeerscontrole is een methode waarbij misleiding als een paal boven water staat. Het wordt verheven tot een zogenaamd integer opsporingsmiddel waarmee politie en OM de sier kunnen maken. Daarmee is in ieder geval duidelijk geworden dat het voor de Hoge Raad kennelijk niet telt wat de politie met deze methode daadwerkelijk voor ogen heeft. Nergens gaat de Hoge Raad in op de daadwerkelijke intenties en motieven van de politie en vindt dat kennelijk irrelevante en dat is zeer zorgelijk. In Den Haag verschuilt men zich liever achter een formalistisch standpunt – eerst vragen naar papieren dekt in feite alles – waarvan klip en klaar is dat dit geen recht doet aan de feiten zoals ze uit het dossier volgen. Ik vrees op dit punt voor de toekomst, dit soort uitspraken werkt politionele excessen in de hand nu van een kritische toetsing van politieoptreden geen sprake zal zijn. Misschien moet het zo zijn. Eerst moet het weer eens flink mis gaan, totdat iedereen weer wakker wordt geschud.

Het ligt voor de hand dat er zich in de toekomst snel nieuwe controles en vragen over risicokenmerken en ethnisch profileren zullen voordoen. Dat levert dan opnieuw rechtsvragen op, voor de rechtbanken maar mogelijk ook tot bij de Hoge Raad.

Een overzicht:

Hoge Raad: etnisch profileren mag niet (VIDEO)

‘Verkeerscontrole voor criminelen mag toch wel’

Advies HR: dynamische verkeerscontrole mag

Broers T. vrij na verboden verkeerscontrole (UPDATE)

Streep door verkeerscontrole: zege voor de rechtsstaat (COLUMN)

Hof: verkeerscontrole voor criminelen mag niet