‘Veel mensen in Nederland onschuldig vast’

Het aantal personen dat in Nederland onschuldig wordt veroordeeld is veel groter dan wordt aangenomen. Dat is de hoofdconclusie in een boek van hoogleraar wetenschapsfilosofie Ton Derksen: met als titel “Onschuldig Vast“.

Een duizendtal

Het boek is het resultaat van een studie naar andere wetenschappelijke studies in binnen- en buitenland. Derksen pleit voor een groot onderzoek in Nederland naar onterechte veroordelingen maar zegt nu al dat een betrouwbare schatting neerkomt op een duizendtal mensen dat per jaar wordt veroordeeld terwijl ze onschuldig zijn. Dat is tussen de 4 en de 11 procent van het aantal vonnissen.

Derksen denkt dat vooral bij zware misdrijven en veroordelingen tot levenslang het aandeel foute veroordelingen hoog is. Dat komt waarschijnlijk doordat rechters minder snel vrijspreken als ze overwegen dat er misschien een gevaarlijke moordenaar op vrije voeten kan komen.

Eerder aan de dag

In sommige landen (Noorwegen, de VS, het VK, Duitsland) is veel diepgaander onderzoek gedaan naar de frequentie van rechterlijke dwalingen, en soms treden door het rechtssysteem dwalingen eerder aan de dag.

Ton Derksen baseert zijn schattingen mede op cijfers uit die landen maar ook op een reeks gesprekken met rechters, officieren van justitie, advocaten en gedetineerden.

Het is volgens Derksen belangrijk te bedenken dat niet alleen rechters foute inschattingen maken of nalatig kunnen zijn maar dat voordien ook al fouten kunnen zijn gemaakt door justitie- of politiemensen en dat rechters dus middels de strafdossiers soms rechtstreeks worden belogen.

Vijf zaken

Ton Derksen stond mede aan de basis van het succesvolle herzieningsverzoek in de zaak van de Haagse verpleegkundige Lucia de Berk en is sindsdien betrokken bij veertien herzieningszaken die bij de Hoge Raad zijn ingediend.

In Nederland is ooit maar in vijf zaken een rechterlijke dwaling vastgesteld: Lucia de Berk, Ina Post, de Puttense moordzaak, De Schiedammerpark-moord en de Hilversumse showbizzmoord. Dat de herzieningsprocedure bij de Hoge Raad in Nederland zeer moeilijk is noemt Derksen ‘onrechtvaardig’ als je in aanmerking neemt dat er in Nederland waarschijnlijk jaarlijks rond de duizend mensen onschuldig worden veroordeeld:

Eerst wordt iemand onschuldig door het systeem veroordeeld, vervolgens maakt datzelfde systeem het nagenoeg onmogelijk dat de onschuldige zijn onschuld aantoont.

Van tafel

Derksen vindt dat de eis voor herziening – dat er een nieuw feit moet zijn die het gerechtshof bij de veroordeling anders had kunnen doen besluiten – van tafel moet. Het rechtsbestel moet volgens hem wat betreft de herzieningsverzoeken minder restrictief worden gemaakt. Er moeten volgens hem bij een herzieningsverzoek meer mogelijkheden komen daadwerkelijk onderzoek naar de feiten in bepaalde zaken te doen.