Zo zitten Nederlanders in de bajes in Uruguay

De Penal de Libertad, zo heet de gevangenis in Montevideo. Het leven achter de tralies daar is keihard, levensgevaarlijk en mensonterend. Crimesite wist contact te leggen met twee Nederlanders die er gedetineerd zitten en sprak een aantal keren met ze.

Door Timo van der Eng

In de Penal de Libertad (letterlijke, enigszins wrange vertaling: gevangenis van de vrijheid) zitten zes Nederlanders. Allemaal zijn ze gepakt met drugs. Zo ook Harry van I. (foto hiernaast) uit Amsterdam en René P., afkomstig uit de Zaanstreek. Ze kenden elkaar niet, totdat ze bij elkaar op cel kwamen te zitten in de Europese afdeling van de Penal de Libertad. Via een ingenieuze constructie sprak Crimesite met ze, gewoon vanuit hun cel. 

XTC

Harry werd op doorreis vanaf de luchthavens Zaventem en Madrid naar Buenos Aires gepakt op het vliegveld van Montevideo, de hoofdstad van Uruguay. Hij had een flinke hoeveelheid xtc-pillen in de dubbele bodem van zijn verharde koffer, die via een scanner op het vliegveld werden opgemerkt. Het was de bedoeling om de pillen te ruilen voor hoge kwaliteit cocaïne, die dan weer mee terug naar Nederland zou moeten gaan.

Harry: ‘Ik heb jaren lang met drugs mijn geld verdiend. Was zelf ook wel verslaafd zo nu en dan, maar kon steeds weer afkicken. Toen ik naar Zuid-Amerika vertrok zat ik in een slechte periode. Ik was niet helder en ik heb het risico genomen. Misschien ook wel voor de kick. Ik werd veroordeeld tot drie jaar.

Cocaïne

Voor René was het de vijfde smokkeltrip die hij in Latijns-Amerika maakte. De bedoeling was dat hij met 1 kilo cocaïne in zijn koffer en nog wat in zijn buik zou terugvliegen naar Nederland. Daarvoor zou hij 15.000 euro krijgen plus nog wat coke.

René: Uiteindelijk wilde de organisatie waarvoor ik werkte dat ik vier pakketten mee zou nemen. Maar dat vond ik onverantwoord. Daarmee zou ik zo worden gesnapt. Daarom ben ik gestrand in een hotel in Montevideo. Ik werd flink opgejaagd en onder druk gezet door mensen die de handel voor de organisatie in de gaten hielden. Op een gegeven moment ben ik via het hotelkamerraam ontsnapt en naar de politie gegaan. Maar die lui van de organisatie hadden 3 ons cocaïne in mijn koffer achtergelaten en die werd gevonden door de politie. Nu zit ik al zestien maanden hier in de Penal de Libertad en mijn zaak moet nog steeds voorkomen. Het onderzoek loopt nog.’

Koud en vochtig

Sinds een paar maanden zitten René en Harry samen op cel. Een betonnen hok van zo’n 12 vierkante meter, vol kakkerlakken. Met twee gore matrassen met bloedvlekken, een stinkend toilet en een soort fonteintje (zie foto hieronder). Het toilet hebben ze afgesloten met een plastic fles, omdat anders de pislucht niet te harden is. Het water uit het fonteintje moet je eerst lang uitkoken voordat je het kan gebruiken. In de winter is het vochtig en steenkoud in de cel, zo’n vier graden. Om zichzelf in goede conditie te houden trainen ze zo’n twaalf uur in de week met zelf gefabriceerde gewichten van onder andere gevulde waterflessen (zie foto hieronder). (Tekst gaat verder na de foto’s.)

Luchten

Twee keer per week mogen ze luchten: twee uurtjes op de maandag en twee uurtjes op de donderdag.

Harry: ‘Maar het is altijd maar weer afwachten of de politiebewakers zin hebben om de deur open te doen. Soms worden we gewoon overgeslagen. En als het regent dan wordt er sowieso niet gelucht, waarom weet ik niet.’

Moorden

Volgens een rapport van het Uruguayaanse parlement werden er in 2016 vijftien moorden gepleegd in verschillende gevangenissen in het Zuid-Amerikaanse land. Het overgrote merendeel van de moorden vond plaats in twee gevangenissen: de Comcar en de Penal de Libertad, de bajes waar Harry en René vast zitten. Volgens de twee schetst het rapport een veel te rooskleurig beeld en valt er in de bajes waar zij zitten ongeveer 1 dode per week.

René: ‘Ik heb drie mensen voor mijn ogen vermoord zien worden. Twee door medegevangenen, die gewapend waren met messen. Een andere werd gedood door politiekogels. Het is ook gebeurd dat ze iemand in de fik hebben gestoken, nadat ze hem suf hadden gemaakt met medicijnen. Wat dat betreft hebben we geluk dat we op een relatief veilige afdeling voor Europeanen zitten.’

Vorige week waren Harry en René zelf nog het slachtoffer van een aanslag.

René: ‘Zo’n twee, drie meter tegenover onze cel, zitten andere cellen. De gevangenen daar bedelen vaak bij ons om eten, suiker of tabak. Als we daar niet op ingaan worden ze agressief. Dan gooien ze plastic zakjes met water, of erger, met zeik, door de tralies van onze cel naar binnen. Om te voorkomen dat ze dat weer zouden doen hebben we daarom die tralies dichtgemaakt met een soort schuimrubber van een matras. Dat hebben de gevangenen van de overkant vervolgens in de brand weten te steken, waardoor onze hele cel binnen de kortste keren blauw stond van de rook en wij om beurten moesten ademhalen door het luikje waar het eten wordt geschoven. Nadat we op de deur hebben lopen schoppen en rammen arriveerden uiteindelijk de politie en de brandweer.’

Wapens

Er vallen ook doden omdat de gevangenen over zelfgemaakte steekwapens beschikken. Die maken ze onder andere van het gaas dat in het beton zit en ze er uit weten te pulken.

Bezoek en geld

De gevangenen in de Penal de Libertad mogen twee keer per week bezoek ontvangen. René en Harry zitten beiden nu ruim een jaar vast in Montevideo en hebben – afgezien van een medewerker van de ambassade in Buenos Aires – geen bezoek gehad. Vanuit Argentinië komen ze twee keer per jaar naar de Penal de Libertad om te kijken hoe het met de gevangenen gaat. Ze nemen dan een reep chocola mee, of iets te lezen, of een t-shirt bijvoorbeeld.

Het bezoek van de ambassade gaat dan voor alle Nederlanders tegelijkertijd, die geboeid aan elkaar worden overgebracht naar een apart vertrek.

Vrienden en kennissen in Nederland hebben een rekening geopend voor de twee, die wordt beheerd door een familielid. Sportschoolhouder Bert Kops uit Amsterdam heeft daar onder andere voor gezorgd.

Kops: ‘Zowel Harry als René hebben bij mij getraind. Dat was in verschillende periodes. Ze kennen elkaar dus niet van mijn sportschool. Toen ik hoorde dat ze vast zaten in Uruguay heb ik er voor gezorgd dat er een bankrekening is geopend waar mensen geld op kunnen storten.’

Harry: ‘We krijgen 30  euro per persoon per maand van de Nederlandse staat. Daar kunnen we dan wat eten voor laten kopen door iemand buiten de gevangenis. Het voer zelf in de bajes is niet te eten. Die persoon koopt ook andere spulletjes zoals tandenborstels, zeep, etc. Gelukkig is er dus die aanvulling vanuit Nederland, waardoor we iets meer te besteden hebben.’

Het bezoeken van gevangenen in de Penal de Libertad is ook niet helemaal zonder gevaar. Enkele maanden geleden werd een vrouw, die op bezoek was geweest bij haar man, gewurgd gevonden op de toiletten van de bezoekersruimte. De dader bleek haar man zelf. Hij had niet kunnen verkroppen dat zijn vrouw van hem wilde scheiden.