Onlangs overleed de voormalige verdachte van de vuurwerkramp in Enschede, André de Vries. Na een aanvankelijke veroordeling, werd hij in 2003 door het Gerechtshof vrijgesproken van het veroorzaken van de explosie, waarbij 23 mensen om het leven kwamen. Crimesite publiceert nu voor het eerst het opmerkelijke verhaal van A-1046, de politie-infiltrant die een bekentenis uit De Vries wist los te krijgen.
Door Vincent Verweij
Het zijn overbekende tv-beelden: Andre de Vries, gekleed in een blauw trainingsjasje, die in de rechtszaal in woede uitbarst wanneer hij hoort dat hij 15 jaar cel heeft gekregen voor het aanstichten van de vuurwerkbrand in Enschede. Er zijn drie parketwachten nodig om hem tegen de grond te werken. 'Ik heb niks gedoan, man. Help mie toch, jongs!', roept Andre de Vries in Twents dialect. Dat hij niks gedaan had, hield hij tot zijn dood vol. Maar de rechtbank acht in 2002 bewezen dat De Vries de brand en daaropvolgende explosies heeft veroorzaakt. Belangrijkste bewijs: kruitsporen op zijn broek en bekentenissen tegenover een politie-infiltrant en aan mede-gedetineerden. Crimesite publiceert vandaag het volledige proces-verbaal, dat destijds door de infiltrant werd opgemaakt.
Op 1 mei 2001 laat de politieman met de codenaam A-1046, zich een maand vrijwillig opsluiten in gevangenis 'Overmaze' in Maastricht. Zijn doel is om Andre de Vries aan het praten te krijgen over de vuurwerkramp. A-1046 pakt het slim aan. Hij weet dat De Vries gek is op schaken, dus gaat A-1046 partijtjes spelen tegen andere gedetineerden, om op die manier de interesse van Andre te wekken. Dat werkt. Binnen een paar dagen vraagt André of hij ook mag spelen en zitten A-1046 en De Vries achter het schaakbord.
Tijdens de weken die volgen weet undercover-rechercheur het vertrouwen op te bouwen, ondermeer door mondjesmaat details prijs te geven over de diamanthandel die hij zou runnen in Israel en Rusland. Hij zegt niets te willen weten over het delict waar De Vries zelf voor vastzit. Maar De Vries wil zijn verhaal kwijt en begint uit zichzelf gedetaileerd over de ramp te verklaren. Zo vertelt hij hoe een alibi construeerde, door tegen de politie te vertellen dat de telefoon die was uitgepeild in de buurt van SE Fireworks, inmiddels was verkocht: "Met die telefoon is gebeld vanuit dat gebied, dus daar zeg ik van dat ik die al verkocht had, want ik verkoop wel meer telefoons. En van mijn twee vrienden, die getuigen, daarvan zeg ik dat die zich in de tijd hebben vergist, half 2, half 3, half 4". De Vries gaat dan verder met: "Ik ben er nog nooit geweest, dat zeg ik gewoon, ik zeg gewoon dat ik er nog nooit ben geweest. Ik heb een katvanger nodig".
Bekentenissen
Op 23 mei zegt De Vries: "Ze hebben alleen die verklaring dat ik tegen iemand heb gezegd dat ik het gedaan heb en spoortjes op mijn korte broek. Een korte broek bij vuurwerk en dan nog die tijdstippen. Maar dan zeggen we gewoon dat we ons vergist hebben. Ze kunnen me niks maken. Ik hou gewoon vol dat ik het niet gedaan heb".
De volgende dag: ""Dat met dat geïmproviseerde huisje met die kachel bij die 20 containers, waar ik over vertelde, dat is een uit de hand gelopen geintje". Dan is De Vries even stil en kijkt even voor zich uit. Daarna gaat hij verder: "Zitten klooien, en er zat geen veiligheid op, dat is toch stom, er moet toch een veiligheid op zitten. Ja, ik heb het gedaan, maar dat zeg ik nooit. Ik moet gewoon volhouden dat ik op het zwembad was. Ze kunnen me niks maken. Ze hebben wel sporen gevonden op mijn kleren. Want ze waren er achter gekomen wat ik aanhad. Ik geloof via een getuige. Dat hebben ze opgestuurd naar het Forensisch Instituut. Maar ze kunnen me niks maken. Als ik maar volhoud dat ik er niets mee te maken had en dat ik daar nooit ben geweest."
Geestelijke gezondheid
Of De Vries wel geestelijk helemaal in orde was, valt overigens te betwijfelen. Dat blijkt ondermeer uit deze passage: "Ze zijn alleen bij mij uitgekomen omdat ik maffia ben. Maar ze kunnen me niks maken. Ik moet soms ook dingen doen van die stemmen. Die zeggen mij dan wat ik moet doen".
De infiltrant kan de verhalen van De Vries soms maar moeilijk volgen. Hij schrijft in zijn proces-verbaal: "Ik, A-1046, zeg dan tegen de verdachte De Vries dat hij van de hak op de tak springt en dat ik er geen touw aan vast kan knopen. Ik zeg dan: 'Vertel nu eens precies wat er daar in Enschede gebeurd is, of vertrouw je me soms niet?'. De verdachte De Vries zegt hierop: 'Nee, natuurlijk vertrouw ik je wel, voor 100 procent, anders vertel ik toch niet tegen je dat ik het gedaan heb. Ik praat er met niemand anders over. Alleen mezelf, ik heb alleen mezelf. Ik heb de kop vol, dat snap je toch wel?'.
Vrijspraak
Uiteindelijk spreekt het gerechtshof André de Vries in 2003 vrij omdat de infiltratie niet volgens de regels was verlopen en de bekentenis zou zijn 'uitgelokt'. De Vries hield de rest van zijn leven vol dat hij de brand niet had aangestoken, ook in de afscheidsbrief die hij schreef. Lees en oordeel zelf, hier het hele proces-verbaal van infiltrant A-1046:
Politie-infiltrant A-1046 en André de Vries (Vuurwerkramp Enschede)