Doodsbedreiging met smiley: wat doet de politie?

Op het eerste oog lijkt het een onschuldig berichtje. ‘Ik zie je woensdag in de bibliotheek.” Maar wat als er bij die tekst een emoticon van een pistool, mes en bom staan? Een 12-jarig meisje wordt in de Amerikaanse staat Virginia verdacht van bedreiging omdat ze onder meer deze tekst (en de emoticons) op Instagram plaatste. Emoticons zijn wereldwijd een dilemma voor politie en justitie.

Emoticons spelen in de rechtszaal al een tijdje een belangrijke rol. Niet gek: er wordt steeds meer online gecommuniceerd, en daar worden vaak emoticons bij gebruikt.

In bijvoorbeeld de zaak tegen Ross Ulbricht, oprichter van zwarte marktplaats Silk Road, probeerde de advocaat aan te voeren dat de berichten van zijn cliënt een andere lading kunnen krijgen als de emoticons ook worden meegenomen. De rechter gaf de advocaten daarin gelijk. Ulbricht kreeg overigens desondanks een levenslange gevangenisstraf.

Hoe serieus zijn emoticons?

Maar ook in Nederland komen emoticons zo nu en dan in de rechtszaal. Bijvoorbeeld in 2010, toen een jongen toenmalig premier Balkenende bedreigde op Hyves. Hij schreef:

ey bolle vet zak met je kanker bolle kanker bril je gaat died bitch ik kom je halen

Maar hij zette daar achter een hele serie emoticons. En dat was (in combinatie met dat Hyves “een jongerennetwerk” is) reden voor het gerechtshof om de jongen vrij te spreken.

Met de komst van social media als Facebook, Twitter en Instagram zijn de mogelijke bedreigingen in rap tempo toegenomen. De politie moet elke keer een afweging maken: hoe serieus nemen we deze bedreiging, wat bedoelt de zender met deze emoticon?

Emoticons betekenen niet altijd wat je denkt

Het interpreteren van emoticons is geen gemakkelijke taak. Het knipogende mannetje is vaak nog goed te begrijpen (hoewel: betekent het nu dat een bericht niet serieus is, of juist dat het bericht een dubbele bodem heeft?). Maar wat betekent het dansende meisje, of de lachende drol?

De context waarin de meeste mensen emoticons gebruiken, ligt vaak ver van wat de officiële betekenis van de smileys. Doe deze test maar eens.

In het geval van het pistool, het mes en de bom is het ook niet duidelijk. Is dat inderdaad een bedreiging, betekent het misschien dat iemand gewoon heel erg boos is, of misschien zelfs iets anders? Dat is wat rechtbanken nu uit moeten maken.

‘Emoticons zijn nog zo nieuw dat veel mensen nog ontdekken wat ze precies betekenen’, aldus taaldeskundige Tyler Schnoebelen tegen de Washington Post. ‘Bijna alle zaken rond emoticons zijn in de laatste paar jaar ontstaan. Het is nog onontgonnen terrein.’

Hoe bedreigend is een cartoonpistool?

En hoe zit het als iemand een emoticon van een politieagent met daarnaast een pistool plaatst? Is dat een doodsbedreiging voor een agent?

Misschien wel, stelde ICT-jurist Arnoud Engelfriet eerder in een blog. ‘Als je inderdaad in beeldtaal aangeeft een politieagent dood te willen schieten én uit je context blijkt dat je een specifieke agent op het oog hebt, dan zie ik ergens wel de logica van dat bedreigend noemen.’ Maar ook Engelfriet twijfelt. ‘Hoe bedreigend is het werkelijk, een plaatje van een cartoonpistool?’