Gioia Tauro is de grootste haven van Italië en een van de grootste in Europa, waardoor het een belangrijke toegangspoort is voor cocaïne die het continent binnenkomt. Het ligt toevallig ook in de Zuid-Italiaanse regio Calabrië, het hart van de ‘Ndrangheta, een omvangrijk en invloedrijk netwerk van familieclans die culturele en criminele banden delen, maar grotendeels onafhankelijk opereren.

30 ton coke per jaar

Bij verschillende invallen op 6 oktober dit jaar arresteerden de opsporingsdiensten 36 verdachten, waaronder havenarbeiders, douanebeambten, vrachtwagenchauffeurs en veldcoördinatoren. De verdachten maakten naar verluidt deel uit van een smokkelnetwerk dat jaarlijks tot 30 ton cocaïne naar Italië loodst, en werd geleid door leden van enkele van de belangrijkste ‘Ndrangheta-families.

Omgekocht

Volgens een onderzoek van InSight Crime zou de ‘Ndrangheta een douanebeambte in de haven van Gioia Tauro 261.000 euro hebben betaald, zodat een container uit Brazilië met 300 kilo cocaïne ongehinderd door de inspectie kon komen. De coke kwam in december 2020 uit de Braziliaanse havenstad Santos.

Gekraakte chats

Volgens de Italiaanse autoriteiten waren meerdere havenarbeiders en lokale coördinatoren bij de smokkel betrokken. De verdachten wisten echter niet dat de Italiaanse financiële politie (Guardia di Finanza) amper twee jaar later op Gioia Tauro zou neerstrijken, nadat ze undercoveragenten in de haven hadden gestationeerd en toegang hadden gekregen tot versleutelde chats.

Coke-koning van Milaan

Al decennialang zijn de ‘Ndrangheta-clans de belangrijkste Europese bondgenoten van enkele van Latijns-Amerika’s meest doorgewinterde cocaïnehandelaren. Van Mexico tot Ecuador, en van Colombia tot Brazilië. Maffiabaas Rocco Morabito, een van de belangrijkste leiders van de ‘Ndrangheta, werd in juli dit jaar na 23 jaar op de vlucht te zijn geweest, door de Braziliaanse autoriteiten uitgeleverd aan Italië.

In 2017 spoorde de Italiaanse politie Morabito (foto) al op in Uruguay, maar daar wist hij in 2019 uit de gevangenis te ontsnappen. Hij kwam weg door een gat in het dak van het cellencomplex, samen met twee andere gevangenen. In maart 2021 wist Interpol hem weer op te sporen in Brazilië.

Cosa Nostra

De ‘Ndrangheta leek niet altijd voorbestemd om een ​​van de belangrijkste leveranciers van cocaïne naar Europa te worden. De opkomst van de maffiaclan is deels te danken aan geluk en toeval. De ‘Ndrangheta hield zich rond de jaren zestig bezig met het innen van beschermgeld, zoals afpersingen, waarna ze overstapte op ontvoeringen, sigarettensmokkel en wereldwijde internationale cocaïnehandel.

De sigarettensmokkel (jaren zeventig) en de cocaïnesmokkel van Colombia naar de Verenigde Staten (vanaf jaren tachtig) vonden plaats in samenwerking met de Cosa Nostra, Italiaanse maffiafamilies in de VS. De ‘Ndrangheta’ heeft een geschatte jaarlijkse omzet van minstens 40 miljard euro.

Latijns-Amerikaanse connecties

Terwijl de ‘Ndrangheta aanvankelijk meelifte op deze connecties, ging ze gaandeweg rechtstreeks zaken doen met Latijns-Amerikaanse cocaïnehandelaren. Rond de eeuwwisseling hadden de clans een eigen netwerk van lokale vertegenwoordigers in Colombia.

De timing kon niet beter. Net toen de Amerikaanse regering in de jaren tachtig en negentig de ‘war on drugs’ intensiveerde, nam de vraag naar cocaïne in Europa toe. De ‘Ndrangheta-clans bevonden zich in een perfecte positie om deze groeiende markt te exploiteren. Hun rechtstreekse connecties met Latijns-Amerikaanse cocaïnehandelaren waren niet alleen belangrijk, dé controle over de haven van Gioia Tauro (foto) was helemaal het topje van de cocaïneberg.

Dominantie in haven Gioia Tauro

De haven van Gioia Tauro werd in 1995 operationeel en de ‘Ndrangheta vestigde zich daar vanaf het begin prominent door middel van afpersing. De sterke dominantie van de ‘Ndrangheta in de haven maakte het ook ideaal voor cocaïnehandel, aangezien de clans er bijna ongehinderd hun gang konden gaan.

Een Italiaanse parlementaire antimaffiacommissie zei in 2008 dat de ‘Ndrangheta tot 80 procent van de cocaïnetransporten naar Europa afhandelde. Vier jaar later kwam een ​​rapport op verzoek van de Europese Commissie tot een soortgelijke conclusie, waarin stond dat de internationalisering van de ‘Ndrangheta-activiteit in de jaren negentig overeenkwam met de bouw van Gioia Tauro, en dat het “waarschijnlijk was dat de georganiseerde misdaad opbloeide door de havenactiviteiten.”

Verscherpt toezicht

De inval van 6 oktober illustreert dat ‘Ndrangheta-clans Gioia Tauro nog steeds gebruiken om grote hoeveelheden cocaïne naar Europa te importeren. Maar de criminele hoogtijdagen van de haven kunnen wel eens tot een einde komen als gevolg van verscherpt toezicht door wetshandhavers in combinatie met de veranderende wereldwijde dynamiek van zowel legale als illegale handel. De Italiaanse wetshandhaving en douane hebben de afgelopen twee decennia het toezicht op de haven opgevoerd, gericht op de belangrijkste ‘Ndrangheta-clans die daar actief zijn.

13 ton cocaïne in 2021

In 2021 namen de autoriteiten 13 ton cocaïne in beslag in de haven, wat neerkomt op 97% van alle cocaïne die aan de Italiaanse grenzen in beslag werd genomen, en ongeveer 20% van alle cocaïne die over het Italiaanse grondgebied passeerde. Bovendien heeft Gioia Tauro aan belang ingeboet als handelsknooppunt voor zowel legale als illegale goederen ten opzichte van andere Europese havens.

Antwerpen en Rotterdam

Drugshandelaars hebben zich in plaats daarvan gericht op de grootste havens van Europa: Antwerpen en Rotterdam. In die twee havens namen de Belgische en Nederlandse autoriteiten in 2021 respectievelijk 89 en 70 ton cocaïne in beslag, veel meer dan de 13 ton in Gioia Tauro.

De ‘Ndrangheta krijgt bovendien te maken met toenemende concurrentie van andere Europese smokkelnetwerken. In Colombia, het belangrijkste cocaïnebronland, zijn criminele organisaties uiteengevallen in kleinere facties. Dit heeft de deur geopend voor andere Europese groepen, zoals Albanese netwerken, om cocaïne rechtstreeks in Zuid-Amerika te kopen.

De ‘Ndrangheta lijkt echter goed gepositioneerd om het afnemende belang van Gioia Tauro als toegangspoort voor cocaïne naar Europa te overleven. De controle van de clans over andere Italiaanse havens heeft ertoe bijgedragen dat hun smokkeloperaties op gang konden worden gehouden.

Genua

In augustus 2022 namen de Braziliaanse autoriteiten meer dan een halve ton cocaïne in beslag die bestemd was voor de haven van Vado Ligure, die de ‘Ndrangheta zouden gebruiken als alternatief voor Gioia Tauro. De haven van Genua, onderdeel van hetzelfde havencluster, behoort volgens Federico Cafiero de Raho, de Italiaanse nationale aanklager voor antimaffia en terrorismebestrijding, tot “de meest geïnfiltreerde door de ‘Ndrangheta'”.

Ook werken de ‘Ndrangheta nu vaak samen met andere groepen, smokkelen ze via verschillende Europese havens en delen ze de kosten en risico’s voor een cocaïnetransport.