Keiharde repressie: meer moorden (maar justitie vindt het geen nieuws)

Plus

Veel mensen denken dat er niks anders opzit dan hard optreden tegen criminelen, geen genade hebben voor Ridouan Taghi, meer politie, langer straffen, en detentie strenger maken. Dat terwijl bekend is dat onderzoek laat zien dat het niet – of averechts – werkt.

De tragiek van verstandig criminaliteitsbeleid is dat het is gekidnapt door morele paniek en permanent onder schot wordt gehouden door angst om stemmen te verliezen.

In andere woorden: wie durft tegen te zijn als het gaat om keihard aanpakken van figuren die worden neergezet als Ridouan Taghi’s? En: welke politieke partij wil een negatief stemadvies oplopen van de Gezond verstand-krant en zijn goed bekeken babbelaars op de SBS-dependances als Vandaag Inside en Nieuws van de Dag?

Law and order-partij VVD bepaalt al decennialang wat er in Justitie Nederland gebeurt met de aanpak van georganiseerde misdaad.

Beter wordt het hierdoor niet: 11-jarige jongens figureren in de kolommen van Crimesite, als slachtoffer van wapengeweld en als dader.

Brave media steken de loftrompet over ‘zware klappen’ die worden uitgedeeld aan nog zwaardere criminelen. De recherche viert triomfen met hacks op encryptiediensten. Maar: u kunt vandaag in Rotterdam een blok cocaïne voor maar 14.000 euro ophalen. Meeneem- en instapprijs voor een tiener die besluit een eigen bedrijf te beginnen.

Hoe komen we tot een solide aanpak van de meest ernstige gevolgen van georganiseerde criminaliteit? Je zou zeggen met adviezen van wetenschappers die het fenomeen hebben bestudeerd.

Maar, nu komen we tot een tweede tragische stoornis in het criminaliteitsbeleid. De grote geldschieter achter het wetenschappelijk onderzoek naar “ondermijning” is de rijksoverheid.

Niet alleen wordt de universiteit betaald, tevens wordt er een strikte onderzoeksopdracht meegegeven, door de rijksoverheid.

Is dit nu onafhankelijke academische wetenschap? Of is dit enkel op wetenschappelijke wijze uitzoeken en bevestigen wat de opdrachtgever wil weten? Het kan natuurlijk alleen om dit laatste gaan.

Verreweg de belangrijkste financier van wetenschappelijk onderzoek naar ondermijning is het ministerie van Justitie (zie tabel), dat al decennia wordt gerund door de VVD (de paar jaar van CDA’er Ferd Grapperhaus waren inhoudelijk niet anders).

De opdrachten die de VVD-rijksoverheid aan de criminologische wetenschap geeft beperken zich tot het uitzoeken van de beste tactieken voor repressie van drugshandel. Hoe die drugshandel nu werkelijk in elkaar zit – en in hoeverre die repressie nu eigenlijk effect heeft – is van minder of geen enkel belang.

Nederlandse politici doen graag alsof de cocaïnehandel bij Lobith en Hoek van Holland begint, maar dat is nu eenmaal niet zo. Zelf heb ik enige jaren terug geprobeerd uit te zoeken wat er nu in de internationale wetenschap bekend is over het wereldwijde systeem van cocaïnehandel. Dat viel wat tegen, (zie deze serie op Follow the Money). Er bleek weinig wetenschappelijk inzicht te zijn in hoe wereldwijde cocaïnehandel (en de micro-economie erachter) nu echt functioneert, en al helemaal niet in Nederland.

De UNODC van de Verenigde Naties (dat jaarlijks het World Drug Report publiceert) bulkt van de deskundigheid, en grossiert in data over inbeslagnames, drugsgebruik en analyses over de prijs van cocabladeren. Maar aan de vraag hoe het mechanisme nu precies werkt dat ervoor zorgt dat de boel versnippert, en er jaarlijks meer cocaïne wordt geproduceerd en er steeds meer landen en steeds meer mensen bij de handel betrokken raken, komt het World Drug Report niet toe. Logisch ook: de VN staat voor repressie, alleen dat straatje moet worden onderzocht.

Een van de instituten die al jarenlang wél wezenlijk onderzoek doet naar internationale georganiseerde misdaad en cocaïnehandel is een non-profit: de RAND Corporation.

Afgelopen zomer publiceerde RAND Europe een studie (in opdracht van het Britse ministerie van Binnenlandse Zaken) over de vraag wat er gebeurt als de overheid hard ingrijpt in de drugseconomie. De uitkomst is voor de crimefighters ongemakkelijk: meer politie en zwaardere repressie leiden zelden tot minder geweld. Vaker juist tot méér.

In landen als Mexico, Colombia en de Verenigde Staten zagen onderzoekers dat zodra de politie of het leger een kartelleider uitschakelt het aantal moorden stijgt. Wie de top wegslaat, maakt ruimte voor nieuwe rivalen. Macht, geld en territorium komen vrij, en daar wordt om gevochten. Er bestaat een fenomeen dat resilience of drug markets wordt genoemd. Illegale economieën hebben nu eenmaal veerkracht, omdat er geld te verdienen valt. Machtsverhoudingen verschuiven, geweld is het middel waarmee de zaakjes worden geregeld.

De RAND-onderzoekers namen één Nederlandse studie mee in hun overzicht, die zich richtte op het effect van de “whole-of-government”-aanpak tegen criminele motorclubs. Conclusie daarin: veel kostbare inzet, geen daling van misdrijven.

Een Deense studie naar de aanpak van georganiseerde handel in softdrugs liet zien dat dit beleid juist leidde naar een stijging van het geweld in en rond Kopenhagen.

De RAND-studie wijst uit dat andere strategieën dan keiharde repressie wél werken. Geen spierballen maar wijkagenten. Investeren in preventie in wijken, contacten aanknopen met bewoners. Waar de politie relaties opbouwt in plaats van oorlog voert, daalt het geweld. Waar jongeren perspectief krijgen, stijgt de weerbaarheid tegen rekrutering.

Zomaar wetenschappelijk onderzoek uit het buitenland waar in Nederland de rijksoverheid liever niet naar kijkt. Te soft voor de borreltafel, zeker in campagnetijd.

De ongeïnformeerde reflex van het gezonde verstand heerst, de illusie dat wilskracht en hard aanpakken georganiseerde misdaad aan kan. Honderden miljoenen per jaar uitgeven tegen een markt die miljarden oplevert, waarin elke leegte meteen wordt gevuld, heeft geen zin. Onkruid te lijf met de hamer.

Misschien moet de Rekenkamer eens in harde cijfers weergeven wat de honderden miljoenen aan drugsbestrijding effectief oplevert.

Een harde lijn biedt slechts politieke bevrediging. Nadruk op vergelding en aandacht voor slachtoffers van geweld brengt hun geliefden niet terug en ook geen maatschappelijke veiligheid. Het gaat helaas te vaak om het beeld, niet om de feiten.

Stoer doen is niet de spierballentaal van Fred Teeven en Dilan Yesilgöz, waardoor het juist onveiliger wordt. Echt stoer, dat is erkennen dat iets niet werkt en zeggen dat het anders moet.

Ik denk dat er niets gewonnen is als Bolle Jos in een kerker wordt gegooid, dat is geen borrelpraat.

Voorgaande Crimespots.