Vanaf donderdag is op het Amsterdamse documentairefestival IDFA de film Moeders te zien. De film gaat over de manier waarop de gemeente Amsterdam aan gezinnen van jonge (potentiële) wetsovertreders de zogeheten Top400-behandeling oplegt. Volgens vier moeders van dergelijke jongens brengt het opdringen van die steun het gezin en de jongens van de regen in de drup.
Bureaucratie
De Top400-aanpak is preventief bedoeld maar de moeders beschrijven hoe de Top400 hen gijzelt met een bureaucratie die het gezinsleven volledig ontwricht. De directe omgeving bestempelt de moeders als slechte opvoeders en de politie behandelt hen soms zelfs als medeplichtige.
De jongens kunnen op de lijst komen doordat een algoritme voorspelt dat er een groot risico is dat zij crimineel gedrag gaan vertonen. De moeders vinden dat hun zonen niet als “data” moeten worden behandeld.
Afglijden
De feiten die de jongens uit de Top400 hebben gepleegd zijn meestal niet zwaar, in tegenstelling tot die van de jongens die op de Top600 staan. De Top400-aanpak heeft als filosofie dat jonge wetsovertreders en hun gezinnen stevig moeten worden begeleid en geholpen door een bundeling van verschillende (gemeentelijke) instanties om zo te voorkomen dat zij afglijden naar zwaardere vormen van criminaliteit.
De overleden Amsterdamse burgemeester Eberhard van der Laan was een initiator van het project, dat startte in 2015. Sommige jongens belanden op de lijst alleen omdat ze getuige waren toen leeftijdsgenoten een misdrijf pleegden, bijvoorbeeld een jongen die als 14-jarige getuige was toen iemand werd neergeschoten. In het geval van sommige jongens wordt het delict ook niet bewezen.
Kritiek
De moeders vertellen hoe het is gekomen dat hun zonen in de problemen kwamen met de wet. Vaak omdat ze met de verkeerde mensen omgingen, een trauma opliepen of geïntimideerd werden door een straatbende.
Een conclusie van de film is dat als het misdaadpreventieprogramma Top400 jongens in het vizier heeft het geregeld juist slechter met hen gaat.
Er klinkt in de film ook kritiek op de politie. De aanpak van de politie zou stigmatiserend werken en ook sociaal en economisch achtergestelde jongeren met een migrantenachtergrond discrimineren.