Eis: 16 jaar tegen Erik-Jan Q.

Tegen Erik-Jan Q. heeft de advocaat-generaal voor het Haagse gerechtshof 16 jaar celstraf geëist voor onder meer voorbereidingshandelingen voor moord en afpersing. Hij vindt het bewezen dat Q. een aanslag wilde plegen met een geïmproviseerd explosief. Q. had bovendien vuurwapens voorhanden en schreef dreig- en poederbrieven naar verschillende instanties. ‘Q. is een extreem gevaarlijke, zware misdadiger’, zo zei de aanklager. De zitting vond plaats in de rechtbankbunker in Amsterdam-Osdorp.

Door Wim van de Pol

Q. hield in zijn woning een voorraad aan van voorwerpen die zouden kunnen worden gebruikt voor criminele doeleinden, maar deels ook voor surivivaltrainingen en andere hobby’s. Dat laatste achtte de advocaat-generaal helemaal niet geloofwaardig. Met name de chemische mengels en de grondstoffen die daar zijn gevonden waren volgens hem bestemd om bommen te maken.

Q. schreef dreigbrieven aan onder meer de inlichtingendienst AIVD (met als aanhef ‘Opgepast Kameraden’ en de zin ‘Aanschouw uw lot’). Hij schreef ook brieven aan de politie waarin hij dreigde dat er bommen zouden ontploffen in de NS-stations van Haarlem en Den Haag Hollands Spoor.

Ook benaderde hij (met anderen) twee steenrijke tuinders uit het Westland om 25 miljoen euro van hen los te krijgen. Hij besmeurde panden met rode verf om de dreiging kracht bij de zetten, aldus het Openbaar Ministerie. Die poging mislukte overigens omdat de tuinders aangifte deden.

Hij liep tegen de lamp toen hij in 2007 broeken en een jas probeerde te stelen bij een vestiging van Bever Zwerfsport in Arnhem. Omstanders hielden hem staande, hoewel hij nog met een pepperspray gespoten had. Onderzoek in zijn zolderkamer bracht toen de andere verdenkingen aan het licht. Q. was op dat moment voortvluchtig, nadat hij in december 2001 zijn voorlopige hechtenis was ontvlucht, of, in zijn eigen woorden, ‘proefverlof had genomen’.

Hij zat op dat moment vast voor twee zeer gewelddadige overvallen in Rotterdam en Hoek van Holland. Bij die laatste overval schoot hij volgens het Openbaar Ministerie ‘dertig kogels af’ – uit een automatisch wapen – op achtervolgende politiemensen. Er raakte niemand gewond maar Q. kreeg wel 14 jaar cel.

Hij bleef 5,5 voortvluchtig. In die periode zou hij de dreigbrieven hebben geschreven en de afpersing hebben gepleegd.

Erik-Jan Q. is intelligent, zei de advocaat-generaal, en hij is, volgens een psychologisch onderzoek in het Pieter Baan-Centrum, volledig toerekeningsvatbaar. Tijdens de zittingen gedroeg Q. zich ‘voorkomend’ maar de advocaat-generaal kwalificeerde hem als ‘de spreekwoordelijke wolf in schaapskleren’.

Q. wilde wel aan het onderzoek van de psycholoog meewerken maar niet aan dat van een psychiater. De psycholoog stelde dat Q. een groot superioriteitsgevoel heeft en neerkijkt op andere mensen. Verder is hij achterdochtig, narcistisch en lijdt hij nauwelijks aan de stress die zijn detentie in de Extra Beveiligde Inrichting (EBI) in Vught oplevert. Hij heeft een sterk autoriteitsprobleem.

Een motief voor het handelen van Q. gaf de advocaat-generaal niet. Ooit noemde een woordvoerder van het Openbaar Ministerie Q. een rechts-extremist, maar dat is nergens uit gebleken. Volgens deskundigen zijn de chemicaliën in zijn huis, zoals kaliumpermagnaat en formaldehyde geschikt voor ‘pyrotechnische mengsels’, die afgesloten in (bijvoorbeeld) een buis dodelijke explosies kunnen opleveren voor omstanders. Maar hij beschikte niet over een krachtig explosief als TNT of semtex. De advocaat-generaal kon ook niet aangeven welke specifieke aanslag Q. volgens hem had willen plegen.

Uitspraak op 31 oktober.