Vaststaat dat Wim Endstra voor tientallen miljoenen crimineel geld witwaste. Nooit werd Endstra gedagvaard voor een rechtbank. Inmiddels is het criminele Endstra-vermogen witgewassen doordat de Staat een deal sloot met de erven. De Belastingdienst zit achter Ronald van Essen aan omdat hij een claim heeft bij de erven Endstra. Slot van de Crimesite-serie over Ronald van Essen.

Door @Wim van de Pol

De lijst van onderzoeken waarin Endstra als verdachte voorkwam en nooit is vervolgd is indrukwekkend. Hij was verdachte van witwassen in het Extase-onderzoek samen met Ronald van Essen. In tegenstelling tot Van Essen en anderen zat hij slechts een week in hechtenis en ontliep lange vrijheidsstraf.

Halverwege de jaren negentig deed curator Arent van Wassenaer van Catwijck aangifte tegen Endstra en Rob Grifhorst vanwege bedrieglijke bankbreuk, onttrekken van gelden uit faillissementen en van oplichting wegens het verduisteren van tegoeden van vennootschappen die onroerend goed van Zweedse banken inkochten en verkochten. Er startte geen strafrechtelijk onderzoek.

Hells Angels

De naam van Endstra viel midden jaren negentig ook nadrukkelijk in een onderzoek naar hasjhandel van onder meer Hells Angels Willem P. en Lars B.. Endstra werd niet gedagvaard.

In de jaren voordat Ronald van Essen in 1999 op vrije voeten zou komen liep er bij de politie in Flevoland een onderzoek naar drugshandel waar zowel Van Essen als Endstra in opdoken. Endstra was echter kennelijk geen verdachte in dat onderzoek. Een oud-compagnon van Klaas Bruinsma, Ed Sweering, zei volgens de recherche bij een gesprek aanwezig geweest te zijn waarin Cor van Hout zijn vriend Ronald van Essen waarschuwde dat als hij zijn geld zou terugvragen aan Endstra het niet goed met hem zou aflopen.

Het was in dit onderzoek dat de politie de bij Van Essen floppy disks met de overzichten van betalingen aan Endstra in beslag nam. Prints hiervan zaten bij Endstra in de tas op de dag dat hij werd doodgeschoten. Dit ondanks dat er in 1998 bij de Criminele Inlichtingendienst van de politie informatie binnenkwam dat hij grootschalig in drugshandel zou investeren.

Aanslagen

In het onderzoek naar de aanslag op Van Essen werd Endstra evenmin als verdachte gehoord, ondanks de toen al aanwezig (CIE-)informatie over zijn rol als mogelijke opdrachtgever.

Endstra werd in het onderzoek naar de wel gelukte aanslag op Sam Klepper in 2000 waarin zijn naam prominent figureerde, omdat hij als bankier van de onderwereld geld van Klepper had belegd, niet verdacht.

Drie onderzoeken

In de jaren 2000 en 2001 zijn door de politie drie onderzoeken gestart naar de financiële banden van Endstra met de onderwereld. Alledrie de onderzoeken strandden. In 2000 begon het onderzoek “Buizerd” te draaien bij het kernteam Amsterdam, naar witwastransacties met onroerend goed van onder meer Endstra. Even daarvoor had er in Amsterdam al een onderzoek “Mercurius” naar financiële handel en wandel van Endstra gelopen, dat is opgegaan in Buizerd.

The End

Over het meest ambitieuze van de drie onderzoeken is buiten één vermelding in een passage in een artikel in De Telegraaf nooit iets bekend geworden. Dat was het onderzoek getiteld “The End”, van het toenmalige Landelijk Recherche Team (LRT). Advocaat Peter Schouten, die bij de rechtbank een voorlopig getuigenverhoor over Van Essen (foto rechts) en Endstra wil laten houden, stelt over ‘welingelichte bronnen bij de politie’ te beschikken die aangeven dat er door een politie-analist een gelikte presentatie van onderzoek “The End” was gemaakt. Al die (vormgeefelijke) moeite was niet op lucht gebaseerd. Vooraf had de politie met een aantal grote banken die Endstra financierden een convenant vastgelegd voor vrijwillige samenwerking.

Maar na de presentatie zagen deze banken af van samenwerking met politie en justitie. Justitie liet het erbij zitten.

Besmette geldstromen

Het blijft mysterieus waarom de politie jaar in jaar uit analyses bleef maken van verdachte Endstra-transacties terwijl het Openbaar Ministerie nimmer besloot hem te dagvaarden. Ronald van Essen zei altijd het gevoel te hebben gehad dat Willem Endstra boven de wet stond.

Na Endstra’s dood is onduidelijk in hoeverre het Openbaar Ministerie de criminele handel en wandel van de Endstra-bedrijven tot op de bodem heeft uitgezocht. Dus weten we niet in hoeverre de vele handelspartners in onder- en bovenwereld waar hij schimmige zaken mee deed ook crimineel handelden. We weten niet precies wie zijn partners waren en evenmin in hoeverre bepaalde banken verwijtbaar hebben gehandeld bij het accepteren van crimineel besmette geldstromen. Of dat bepaalde personen die verantwoordelijk waren voor de reusachtige kredieten die Endstra kreeg van banken als ING, ABN AMRO, en Deutsche Bank, misschien verwijtbaar gedrag vertoonden.

Jan Dirk Paarlberg

In het boek Fred en Wet over oud-officier van justitie Fred Teeven staat beschreven hoe rechercheurs na de moord op Endstra in 2004 een totaalbeeld van de banden tussen vastgoed en de Amsterdamse onderwereld wilden construeren op basis van de analyse van honderden transacties met banken. De banken weigerden deze informatie te verstrekken waarna Fred Teeven dat onderzoek staakte.

De focus op de criminele sector in het vastgoed rond Endstra werd door het Openbaar Ministerie oneindig verkleind. Alleen de zaak van de afpersing door Willem Holleeder en de overboekingen van ruim 17 miljoen euro van Endstra aan Jan-Dirk Paarlberg bleef over, hoewel nooit kwam vast te staan dat Holleeder zich dat geld toeëigende.

De focus werd ook in heel letterlijke zin verkleind, slechts een zeer beperkt deel van de Endstra-administratie belandde in de strafdossier van Paarlberg en Holleeder. Het Openbaar Ministerie heeft zich tot in het hoger beroep in de Zaak-Paarlberg met succes verweerd tegen het voegen van de gehele zakelijke administratie van Wim Endstra zoals die is gevonden aan Apollolaan 109.

Door deze kieskeurige handelwijze van het Openbaar Ministerie is er via publiek gevoerde rechtszaken nooit een een begin van transparantie gekomen van de witteboordencriminaliteit van Wim Endstra. En dat heeft zijn besluit gekregen in een schikking die in 2015 werd gesloten tussen de Staat der Nederlanden en de erven Endstra. Met deze deal ging het deksel op de pot, en dat was tegelijk een behoorlijke sta-in-de-weg voor de claim van Ronald van Essen.

Geen overleg

Ronald van Essen was net als Endstra zakenman en crimineel. Hij is één van de personen die met crimineel – maar niet alleen crimineel – geld hielp het Endstra-imperium op te bouwen, dat volgens Endstra zelf, in 1999 rond de 500 miljoen gulden aan waarde had. De ontnemingszaak tegen Ton van Dalen en Ronald van Essen ging in 1994 de mist in vanwege niet-ontvankelijkheid van het Openbaar Ministerie. Er was door de advocaat-generaal een onoverkomelijke vormfout gemaakt.

Met de gedachte dat de Staat een vordering van Van Essen nog steeds als wederrechtelijk gekregen vermogen zou kunnen beschouwen trad advocaat Schouten in februari 2015 in overleg met het landelijk parket. Hij wilde weten welke vorderingen naar de mening van de officier van justitie wettelijk alsnog wederrechtelijk verkregen voordeel kunnen en zouden worden aangemerkt en welke niet. Het landelijk parket schreef hem daarop koeltjes dat Van Essen zich schuldig zal maken aan witwassen indien hij ‘het geld dat hij bij Endstra zou hebben geïnvesteerd’ op zou eisen. Enig ander overleg dan deze correspondentie weigerde het Openbaar Ministerie.

Wel een deal

Het Openbaar Ministerie trad in diezelfde periode wel in overleg met de erven van witwasser Wim Endstra, wiens imperium één van de omvangrijkste witwas-constructies was die de Nederlandse justitie ooit onder de aandacht kreeg. Begin juni 2015, dus enige maanden na het contact tussen het landelijk parket en advocaat Schouten, bracht het landelijk parket het nieuws naar buiten dat na lange onderhandeling was geschikt met de erven Endstra. In casu waren dat Wilmar bv en Arpollo bv die alle activiteiten van eerdere Endstra-vennootschappen overnamen en worden aangestuurd door Haico Endstra. Deze bedrijven betalen volgens de deal 40 miljoen euro aan de Staat, lees aan de Belastingdienst en het Openbaar Ministerie.

Daarmee is de gehele verdenking van witwassen en belastingontduiking in één klap afgekocht.

Het vermogen van die bedrijven, dat vóór de transactie 80 miljoen zou belopen, geldt dus niet meer als wederrechtelijk verkregen vermogen. Een ‘voorbeeld van klassenjustitie’, noemt advocaat Peter Schouten de handelwijze van het Openbaar Ministerie. Enerzijds biedt het OM de resten van het witwas-imperium van Endstra een schikking aan. Anderzijds weigert het mee te werken aan eenzelfde inkeerregeling voor Van Essen, terwijl deze voor de feiten zijn straf heeft uitgezeten.

Wel een aanslag

De Staat reageerde nog op een andere manier op het verzoek van advocaat Schouten om met het landelijk parket te overleggen over het al dan niet wederrechtelijke vermogen van Ronald van Essen. De Staat wilde van Van Essen namelijk plotseling alsnog geld zien. Medio maart 2016 stuurde de Belastingdienst een verzoek om inlichtingen aan Van Essen over de door hem gepretendeerde vordering van ’30 miljoen euro’ op Endstra c.s.. Het voornemen van de Belastingdienst is namelijk Van Essen een aanslag op te leggen die is gebaseerd op die vordering. De procedure rond belastingzaak loopt momenteel nog. Zijn zorgtoeslag zal mogelijk worden gestopt.

Augustus

Advocaat Peter Schouten heeft in zijn verzoekschrift aan de rechtbank in Amsterdam 31 getuigen aangevraagd. Dat gaat onder meer om Endstra’s broer Haico en andere familieleden van zowel Endstra als Van Essen. Verder wil Schouten de oud-officieren van justitie Fred Teeven en Joost Tonino horen, evenals Bram Moszkowicz, de oud-advocaat van Endstra en Holleeder. Ook Sandra Klepper (Den Hartog), en Astrid, Sonja en Willem Holleeder staan op de lijst. Verder zouden oud-zakenpartners van Endstra zoals Jan-Dirk Paarlberg, Klaas Hummel, en Hein van Hoeckel volgens Schouten kennis hebben van de geldstromen die binnen het concern hebben gelopen.

Rechtbank is het podium

De advocaat van de erven Endstra heeft te kennen gegeven aan de advocaat van Ronald van Essen geen gesprek met hem te willen aangaan. Formeel betreffen de “erven Endstra” meerdere personen en bedrijven. Al deze partijen maken bezwaar tegen de gevraagde procedure. Hun advocaat wil nu niet inhoudelijk namens de cliënten reageren op de stellingen van advocaat Schouten. Advocaat Hans Koets:

Deze bezwaren zullen kenbaar worden gemaakt in het verweerschrift. De zaak speelt bij de rechtbank. Dat is het podium waar de zaak wordt beoordeeld.

In augustus kunnen de twee partijen op een speciale zitting tegenover de rechter hun visie geven op het belang van het voorlopig getuigenverhoor. De rechter zal dan naar verwachting in het najaar een besluit nemen.

Peter de Vries maakte in 2006 een tweeluik over de positie van Willem Endstra in het criminele milieu, waarin ook een interview met de (invalide) Ronald van Essen:

Dit was het laatste deel uit de serie over Ronald van Essen. Zie de overige delen:

Claim bij de erven van Willem Endstra (#3)

De aanslag op Ronald van Essen (#2)

Vriendschap, miljoenen, moordaanslag (#1)