Onlangs verscheen de misdaadbiografie ‘Verraad’ van onderzoeksjournalist Jan Meeus over Willem Holleeder. Het boek schetst de criminele carrière van De Neus na de Heineken-ontvoering tot aan zijn arrestatie voor liquidaties in december 2014. Beter laat dan nooit: de recensie.

Door Vincent Verweij

Vraag een willekeurige Nederlander om een bekende crimineel te noemen en de kans is groot dat hij ‘Willem Holleeder’ zegt. Holleeder is de belichaming van een generatie Hollandse penose, die langzaam maar zeker aan het uitsterven is. In de afgelopen twintig jaar werden ze bijna allemaal geliquideerd, Klepper, Mieremet, Hillis, Endstra. Maar Holleeder bleef fier overeind staan. Al is het dan binnen de muren van de bajes waar hij nu verblijft.

Beruchtste

Als we de redenering van Jan Meeus, journalist bij NRC Handelsblad volgen, dan is Holleeder niet alleen de bekendste, maar ook de beruchtste crimineel van ons land. Meeus schets Holleeder als de koning van de apenrots, de capo di tutti capi.
In het boek wordt hij beschreven als een veelkoppig monster. Een charmeur, een psychopaat, een invreter, een overloper en nog een aantal andere, minder vleiende kwalificaties.

Psychologie

Maar het is geen psychologische roman. Meeus baseert zich op een indrukwekkend aantal politiedossiers waarin hij kennelijk inzage kreeg. Bijelkaar moeten het tienduizenden pagina’s zijn, die hij door worstelde. Om uit die brei van informatie een heldere verhaallijn te destilleren, is een grote verdienste. Want de werkelijkheid van politiedossiers is er vaak één van tegenstrijdige verklaringen over vrijwel elk onderwerp. Zelden wijzen de vingers allemaal in dezelfde richting. Meeus slaagt erin daar toch een helder betoog van te maken. Holleeder als de meester-manipulator, iedereen uitschakelend, die in de weg stond bij zijn zoektocht naar geld en macht in de Amsterdamse onderwereld.

Endstra

De relatie met Willem Endstra bijvoorbeeld, wordt in extenso beschreven. Holleeder komt bij Endstra binnen als manusje van alles, helpt hem zich te ontwikkelen tot de grootste witwasmachine van de onderwereld, zuigt hem vervolgens helemaal leeg en ontdoet zich tenslotte van zijn slachtoffer. Weer iemand van het schaakbord gegooid, zou Holleeder zelf zeggen. Meeus beschrijft de methode Holleeder gedetailleerd, indringend en overtuigend.

Bluf

Minder overtuigend is het verhaal over Cor van Hout. Meeus leunt zwaar op de verklaringen van Holleeder’s zussen Astrid en Sonja, die volgens hem ‘gedetailleerde informatie’ aan de recherche hebben verstrekt over deze moord. Maar wat die informatie is komen we niet te weten. Wel lezen we stoere uitspraken die Willem tegen zijn zussen deed, maar of die Amsterdamse bluf waren, of werkelijke bekentenissen, zal ook voor de rechter nog een hele klus worden om uit te zoeken. Verder neemt Meeus de verklaring van Fred Ros, dat Holleeder de opdrachtgever is en dat Ros zelf niets met de liquidatie te maken heeft, uiterst serieus. Maar de inmiddels zes  getuigenverklaringen die erop wijzen dat Ros zelf op de motor zat tijdens de liquidatie blijven volledig onvermeld.

Liquidaties

Het is wellicht onvermijdelijk wanneer je een boek wilt schrijven met een eenduidige, enigszins te behappen verhaallijn, dat je al te tegenstrijdige informatie weg laat. De werkelijkheid in de onderwereld is vaak te complex om in een hapklare brok te vertalen. Maar of het je altijd dichter bij de waarheid brengt is de vraag. De teneur van het boek is in elk geval dat Holleeder ‘tot zijn enkels in het bloed’ staat. Hij wordt als opdrachtgever aangemerkt van zeker vijf liquidaties: Houtman, Van der Bijl, Van Hout, Endstra en Mieremet. Wat dat betreft zitten Meeus en het Openbaar Ministerie op één lijn: het zijn dezelfde moorden die formeel door het OM aan Holleeder ten laste zijn gelegd.

Conclusie

Jan Meeus heeft een doorwrocht en knap gecomponeerd onderzoeksjournalistiek boek geschreven, dat vele malen beter is dan de slappe hagiografie ‘De Jonge Jaren’ van Auke Kok die in 2011 verscheen. Dat ‘Verraad’ soms iets teveel leest als een requisitoir, waarbij ontlastende informatie voor Holleeder is weggelaten, nemen we op de koop toe. Vier sterren.

★★★★