De operaties van Nederlandse veiligheidsdiensten moeten niet alleen achteraf, maar ook vooraf worden bekeken. Daarvoor heeft Harm Brouwer, voorzitter van de toezichthouder op de veiligheidsdiensten (CTIVD), gepleit in de Eerste Kamer, omdat het rechterlijk toezicht 'marginaal' is.
Op dit moment worden de AIVD en MIVD alleen achteraf gecontroleerd. Ook is het lastig om aan te tonen dat een dienst fout zit, omdat burgers vaak niet weten hoe de diensten handelen. Brouwer van de CTIVD noemt België als voorbeeld, waar vooraf wordt getoetst of de zwaarste bijzondere bevoegdheden, zoals telefoon- en internettaps, mogen worden ingezet. Als wordt geconcludeerd dat een tap niet mag worden geplaatst, wordt dat ook niet gedaan.
1,8 miljoen telefoontjes
De Eerste Kamer spreekt dinsdag met deskundigen over het verzamelen van metadata, bijvoorbeeld wie belt met wie, naar aanleiding van de onthullingen van klokkenluider Edward Snowden. Die bracht voornamelijk documenten over de Amerikaanse geheime dienst NSA naar buiten, maar de onthullingen leidden ook in Nederland tot grote ophef. Uit een slide van de NSA bleek dat de Nederlandse geheime diensten in een maand data van 1,8 miljoen telefoontjes had verzameld, wat minister Plasterk van Binnenlandse zaken bijna zijn baan kostte.
'Verboden' spionagesysteem
Op dit moment is het voor de Nederlandse geheime diensten nog verboden om ongericht gegevens van communicatie die via de kabel verloopt te verzamelen. Bij ongericht aftappen is geen sprake van een specifiek doelwit, maar kunnen gegevens van iedereen die bijvoorbeeld een bepaalde website bezoekt, worden opgeslagen. De AIVD en MIVD hebben echter al apparatuur besteld waarmee ongerichte taps verwerkt kunnen worden. Een parlementaire commissie raadde afgelopen jaar aan om de bevoegdheden van de geheime diensten te vergroten en ook ongericht tappen toe te staan.