Hoe kwam de Bic-balpen in de hersenen van de moeder van een 19-jarige jongen uit Leiden? Was hij erin geschoten met een kruisboog door de jongen, zoals het Openbaar Ministerie in 1991 dacht? Of was de bal tijdens een noodlottige val geheel in de hersenpan verdwenen, zoals het gerechtshof in 1996 besloot. In het Leidsch Dagblad, en de regionale Noord-Hollandse kranten, oppert een hoogleraar nog een derde mogelijkheid.

Zelfverminking met een balpen door de oogkas komt namelijk vaker voor dan gedacht. Dat blijkt uit een recente studie die is gedaan onder leiding van forensisch toxicoloog professor Donald Uges. 'Ik vind dit heel plausibel.'

Kruisboog

Op 26 mei 1991 treft een 19-jarige jongen thuis zijn moeder dood aan. Pas een dag later komt door een röntgenfoto een zwarte Bic-pen aan het licht die helemaal in de schedel zit. Aanvankelijk gaat de politie er van uit dat de vrouw is gestruikeld met de pen in haar hand. Al snel wordt toch haar ex-man verdacht, daarna haar zoon. Die zou haar met een kruisboog hebben beschoten. Hij wordt in 1995 veroordeeld tot twaalf jaar cel.

Valvariant

Maar deskundigen lieten in hoger beroep middels proefnemingen zien dat een balpen ook door een val in de schedelholte kan verdwijnen. Hoewel een studie in 2000 daar weer twijfel over zaaide is de zaak onherroepelijk gesloten.

’Intracranial self-stabbing’, zo noemden Australische onderzoekers het verschijnsel van zelfmutilatie met (bijvoorbeeld) balpennen. Het is beschreven in het American Journal of Forensic Medicine & Pathology als een relatief onderbelicht psychiatrisch fenomeen.

17 gevallen

Zelfdoorboorders doen het (niet per se om suïcide te plegen) met eetstokjes, spijkers en andere voorwerpen. De onderzoekers vonden alleen al in de regio New South Wales in Australië (met 7 miljoen inwoners) over 40 jaar 55 gevallen van zelf- doorboring. 

In zeventien gevallen hadden mensen een pen, potlood of brillenpoot door hun oogkas naar binnen geperst. In een paar gevallen was het voorwerp er zo diep ingedrukt dat het van buiten niet meer zichtbaar was – net als bij de balpenzaak. Alleen een klein wondje verried de plaats van binnendringen. In twee gevallen dacht de politie aanvankelijk aan moord – ook precies zoals in Leiden.

Te diep

Professor Uges is als forensicus niet de eerste de beste. Hij onderzocht het bloed van Milosevic voor het Joegoslavië-tribunaal en trad op als getuige-deskundige in veel strafzaken. Hij zegt: 'Ik heb geen betere verklaring dan deze.'

Neurochirurg Martin van Duinen, die in 2000 naar aanleiding van de balpenzaak al een boek over dit soort hoofdletsel publiceerde gelooft er echter niet in. Het slachtoffer had voor zover bekend geen psychiatrische problemen. Verder zat de pen volgens Van Duinen te diep om te zijn doorgedrukt. 

De balpenzaak blijft een mysterie. Meer in onder meer het Leidsch Dagblad.