Bij het lange interview met Adèle van der Plas over de zaak van Hüseyin Baybasin plaatste Vrij Nederland ook een artikel van de hoofdredacteur van Crimesite, Wim van de Pol, over de taps van Baybasin het onderzoek van de Commissie van Ybo Buruma hiernaar: ‘In Nederland plaatst de politie meer telefoontaps dan waar ook ter wereld. Er zijn onderzoeken waarbij vele tienduizenden gesprekken worden opgenomen. Ruim zesduizend gesprekken van Bayba?in zijn opgenomen in zijn strafdossier. Op een bandopname zou te horen zijn dat hij opdracht gaf tot moord. Volgens Bayba?in zijn de taps gemanipuleerd.
1. Wat is er mis met de tapgesprekken van Bayba?in?
Volgens Bayba?in hoor je op de opnamen kliks, midden in gesprekken begroeten gesprekspartners elkaar, gesprekken wisselen plotseling van klankkleur en ruisniveau.
2. Vonden de rechters dat niet verdacht?
Tijdens het gerechtelijk vooronderzoek in 2000 deed het Nederlands Forensisch Instituut (NFI) onderzoek in opdracht van de rechter-commissaris. Tijdens het hoger beroep stelden technische deskundigen uit de telecomsector dat knoeien met opgeslagen telefoontaps in Nederland in principe mogelijk is. Het gerechtshof in Den Bosch schreef in het arrest hiervan wel degelijk overtuigd te zijn geraakt. Maar het hof stelde zich niettemin tevreden met de mening van een taalkundige van het NFI dat er geen reden was te denken dat er was gemanipuleerd.
3. Hoe tapte de politie de telefoons van Bayba?in?
Bij een telefoontap krijgt een computer in de telefooncentrale opdracht een conference call te starten, met de tapkamer als deelnemer. Met één verschil: de tapkamer spreekt niet, maar luistert alleen.
4. Waar komen opgenomen gesprekken terecht?
In de jaren negentig kwamen de opgenomen gesprekken terecht op een optische harde schijf en op audio-spoelenbanden.
5. Hoe beluisteren rechercheurs de gesprekken?
Destijds logden rechercheurs in met hun pc en kregen ze via het netwerk toegang tot de gesprekken. Er was nauwelijks sprake van netwerkbeveiliging. In 2003 verscheen een vernietigend rapport van PriceWaterhouseCoopers over de beveiliging van de Nederlandse tapkamers. Sindsdien is er veel verbeterd.
6. Wat zocht de commissie-Buruma uit over deze zaak?
In tegenstelling tot de verdediging kreeg de commissie van het Openbaar Ministerie wel toegang tot de originele bestanden op de optische harddisks. Verdediging en OM mochten van Buruma ieder een deskundige aanwijzen. Bayba?in wees een Israëlische specialist aan, die nauw samenwerkt met het Israëlische ministerie van Defensie. Het OM koos een Amerikaanse specialist die onder meer werkte voor de FBI en het Joegoslavië-tribunaal. Na overleg tussen Buruma en advocate Van der Plas zijn zes verdachte gesprekken geselecteerd die ook waren gebruikt in het bewijs. Vier op een band en twee op een optische schijf.
7. Beluisterden de onderzoekers hetzelfde materiaal?
Nee, en daar is een kans gemist op zo goed mogelijk wetenschappelijk onderzoek. De deskundigen hebben van de gesprekken op audioband verschillende versies onderzocht. De Israëlische specialist eiste een betere kopie omdat er een verkeerde instelling was gemaakt bij het kopiëren. De Amerikanen beschikten dus over een mindere kopie. De Israëlische expert van Bayba?in kon dus meer waarnemen dan de Amerikaan die door het OM was aangewezen. De commissie nam hier genoegen mee omdat ze het ‘wel interessant’ vond hoe de twee op verschillend materiaal zouden reageren.
8. Wat concludeerden de deskundigen?
De Israëliër vond in het materiaal niet ‘a smoking cannon’ die op manipulatie wijst. Maar hij ziet wel ‘vele smoking guns’. Over twee gesprekken concludeert hij dat ze waarschijnlijk zijn gemanipuleerd. De Amerikaan – die dus materiaal van mindere kwaliteit kreeg – zag minder aanwijzingen. Maar ook hij vindt twee gesprekken zeer verdacht. Verder zijn de twee specialisten het eens over een kiestoon die wat betreft frequentie en duur nergens ter wereld bestaat. De twijfel blijft.
9. De commissie verwees de zaak niet door naar de Commissie Evaluatie Afgesloten Strafzaken. Hoe komt dat?
Stel dat de gesprekken toch in elkaar zijn gezet, hoe zijn ze dan in de Nederlandse tapkamer terechtgekomen? Dat leek Buruma’s commissie zeer onwaarschijnlijk.
10. Wat was er gebeurd als de commissie had geconcludeerd dat er is geknoeid?
Dat had grote consequenties gehad voor het strafrecht in Nederland. Als was komen vast te staan dat manipulatie in de periode 1997 tot 1998 mogelijk was, kan er ook worden getwijfeld aan de authenticiteit van taps in andere strafzaken uit die tijd. De Hoge Raad zou zijn overspoeld door herzieningsverzoeken.
Wim van de Pol is auteur van ‘Onder de tap. Afluisteren in Nederland’, 2006.
Zie Vrij Nederland.