Aanwijzing dwangmiddelen journalisten

De Staatscourant heeft het vorige week gepubliceerd: de Aanwijzing toepassing dwangmiddelen bij journalisten. Het College van Procureurs-generaal – de leiding van het Openbaar Ministerie – heeft deze aanwijzing rondgestuurd aan alle officieren van justitie in Nederland.

De aanwijzing moet bevorderen dat politie noch justitie ten onrechte bij journalisten materiaal in beslag nemen, doorzoekingen doen of IP-nummers van bezoekers van websites opvragen.

De hoofdzaak is dat het grondrecht van de vrijheid van meningsuiting zich uitstrekt tot de vrijheid van nieuwsgaring. Daarom heeft een journalist recht op bronbescherming. De overheid mag daarop geen inbreuk maken, uitzonderlijke situaties daargelaten.

Welke uitzonderlijke situaties dan?

De politie mag alleen (bijvoorbeeld) een doorzoeking doen op een redactie als deze inbreuk noodzakelijk is voor de democratische rechtsorde. Daarbij moet het middel proportioneel zijn aan de ernst van de dreiging en er mogen geen andere middelen zijn om die dreiging te keren, dus een middel dat de journalistieke taakuitoefening minder belast.

Het college schrijft:

‘Ingevolge deze voorgaande uitgangspunten moet worden aangenomen dat in de praktijk slechts dan sprake kan zijn van het toepassen van strafvorderlijke dwangmiddelen, als dit het enige denkbare effectieve middel is om een zeer ernstig delict op te sporen en te voorkomen. Het moet gaan om die misdrijven waarbij het leven, veiligheid of de gezondheid van mensen ernstig kan worden geschaad of in gevaar kan worden gebracht. Daarvan zal bijvoorbeeld in beginsel sprake zijn bij het opsporen van een verdachte van wie wordt vermoed dat als hij niet wordt aangehouden hij nieuwe ernstige misdrijven zal plegen of het traceren van een hoeveelheid explosieven in geval van een op handen zijnde aanslag.‘

Dus, in simpel Nederlands: alleen als er moorden of aanslagen kunnen worden voorkomen, mag het recht op bronbescherming met voeten worden getreden.

Niet dus zoals in het geval van Crimesite, waarbij een jaar geleden de politie IP-nummers van bezoekers opvroeg en dreigde bij in gebreke blijven hoofdredacteur Wim van de Pol te arresteren.

De werkwijze bij beslagnemen of doorzoeken is nu als volgt:

De rechter moet zich vóóraf kunnen uitspreken over de rechtmatigheid van een inbeslagneming of doorzoeking. Als de officier van justitie het noodzakelijk acht om over het journalistieke materiaal te beschikken, dan moet de officier daarom bij de rechter-commissaris een vordering indienen voor een bevel uitlevering van het voor inbeslagneming vatbare materiaal van de journalist.

Bovendien moet, als het materiaal ingevolge het bevel van de rechter-commissaris is uitgeleverd, ervoor worden gezorgd dat het journalistiek materiaal op de voor de journalist minst belastende wijze wordt afgegeven. De journalist moet in de gelegenheid worden gesteld om het materiaal te kopiëren.

Het originele materiaal moet zo spoedig mogelijk aan de journalist worden teruggegeven.

Download hier de gehele aanwijzing.