Meta (vroeger Facebook), het moederbedrijf van WhatsApp, heeft gedreigd deze chatdienst uit Nederland te verwijderen als Nederland het bedrijf zou verplichten een “achterdeurtje” in te bouwen zodat opsporings- en inlichtingendiensten WhatsApp zouden kunnen tappen of meelezen. Het ministerie van Justitie wil apps als WhatsApp en Signal kunnen tappen. Het ministerie van Economische Zaken heeft een plan daarvoor geblokkeerd. Een en ander blijkt uit berichtgeving van de NRC.

Interne documenten

Toenmalig minister Ferd Grapperhaus van Justitie en Veiligheid wilde Signal, WhatsApp en bijvoorbeeld iMessage van Apple verplichten aftapbaar te zijn. Hij liet daar vanaf 2017 allerlei studies naar doen en plannen voor maken. Dat staat in interne documenten die de NRC heeft bemachtigd door een beroep te doen op de Wet openbaarheid van bestuur. Telefoon- en internetproviders zijn wettelijk verplicht aftapbaar te zijn. Grapperhaus wilde de wet wijzigen om ook chatapps die verplichting op te leggen.

Het ministerie van Economische Zaken en Klimaat (EZK) blokkeerde die wijziging in de Telecomwet. Volgens EZK dreigde WhatsApp te vertrekken uit Nederland als de wijziging werd doorgevoerd. Bovendien zou het vertrouwen van burgers in onlinediensten ‘ernstig geschaad’ worden en Nederland zou als vestigingsland onaantrekkelijk worden voor buitenlandse bedrijven. In de periode 2019-2021 is hierover een felle strijd gevoerd door de departementen.

Kwetsbaar

De wens van Grapperhaus is controversieel omdat het kabinet zich in 2016 op het standpunt stelde dat zo’n achterdeur in chatapps digitale systemen kwetsbaar zou maken voor criminelen, terroristen en buitenlandse inlichtingendiensten, die systemen zouden kunnen hacken om mee te kunnen lezen.

Sinds die tijd is zowel het gebruik door burgers van apps met goede encryptie toegenomen als de kwaliteit van de encryptie van bijvoorbeeld WhatsApp, tot grote frustratie van Grapperhaus en de ambtenaren op Justitie. Justitie is in 2021 nog steeds bezig met eigen technisch onderzoek en onderzoek in het buitenland.

De ambtenaren zoeken ook aansluiting bij de Europese Unie.

Risico’s

In mei 2022 heeft de Europese Commissie het wetsvoorstel gedaan om technologiebedrijven verplicht te stellen chats te scannen op kinderpornografisch materiaal en grooming (digitale kinderlokkerij). Het voorstel houdt praktisch in dat tech-bedrijven een achterdeur moeten gaan inbouwen. Maar dat omstreden voorstel moet nog wel door de Europese regeringsleiders en het Europees Parlement worden goedgekeurd.

De adviesraad voor Cyber Security adviseert het Nederlandse kabinet deze maand over de kwestie. Nu al is duidelijk dat de raad grote vraagtekens zet bij het principe alle mensen altijd aftapbaar te maken. De raad ziet grote risico’s, zoals het doorsluizen van informatie over Nederlanders naar het buitenland, en de mogelijkheid dat regeringen burgers scannen op politieke overtuigingen.