Bespioneren van burgers: wordt Nederland nu toch afluisterland? (COLUMN)

Met een nieuw wetsvoorstel wil de overheid eerder gedane beloftes over bescherming van de privacy van burgers gaan verbreken en de jarenlange overschrijding van bevoegdheden door inlichtingendiensten legaliseren. De AIVD en MIVD maken zich op om de nieuwe glasvezelnetwerken in ons land gaan gebruiken voor grootschalig aftappen van communicatie via internetkabels. Daarbij gaat ook het delen van data met buitenlandse mogendheden en opsporingsdiensten tot de mogelijkheden behoren.

Door Arthur van der Biezen

Op de site van de rijksoverheid valt te lezen dat de huidige Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten uit 2002 ’te beperkt is in haar mogelijkheden en dat de AIVD en de MIVD, met alleen de traditionele inlichtingenmethoden als volgen, observeren , het opvangen van telefoongesprekken uit de ether en van radioverkeer en het gericht afluisteren, informatie dreigen te missen’.

Blijkbaar vindt de Rijksoverheid dat veel meer moet kunnen met als gevolg dat een sleepnet op de gehele kabel tot de mogelijkheden moet gaan behoren. Te lezen valt dat ’terroristen’ (net als iedereen overigens) in de 21e eeuw communiceren met bits en bytes, met smartphones , tablets en andere communicatiemiddelen via allerlei communicatiekanalen en dat die kanalen bijna allemaal via glasvezelkabels ons land binnen komen. Er moet volgens de overheid dus een wettelijke uitbreiding komen zodat alles op die kabels onderschept en geanalyseerd kan worden. De Volkskrant kopte dan ook terecht op 16 mei 2022: ‘Nederland stemde tegen de sleepwet en toch staat nu alles klaar voor grootschalig aftappen’.

Referendum 2018

En zo gaat het in Nederland nu altijd. Eerst mag de burger zich in een referendum (gehouden in 2018) uitspreken over de reikwijdte en wenselijkheid van een wet die grootschalig tappen van communicatie van hele wijken en buurten mogelijk maakt om vervolgens enkele jaren later via een aanvullende wet juist dat te gaan doen waartegen de burgers van Nederland in 2018 massaal “nee” tegen hebben gestemd.

Want dat is nu precies wat de er staat te gebeuren. Citaat uit de eerder aangehaalde krant: ‘Hoewel een meerderheid van de Nederlanders in 2018 tegen de ‘sleepwet’ stemde, is grootschalig aftappen van communicatie via internetkabels technisch mogelijk en binnenkort praktijk’.

Eerdere beloftes van toenmalig minister Ronald Plasterk en met hem diverse hoofden van de uiteenlopende inlichtingendiensten, aan de Tweede Kamer en het Nederlandse volk blijken nu weer gewoon los zand te zijn en van nul en generlei waarde. Toen werd beweerd dat het opslaan van communicatie van miljoenen Nederlanders via hacken en kabelinterceptie en de angst voor het opslaan van metadata van Nederlanders bangmakerij was en niet realistisch.

Nederland afluisterland?

Nu blijkt echter dat de AIVD en de MIVD ervoor hebben gekozen om hun interceptie in te richten bij grote kabelbedrijven zoals Eurofiber en Relined welke bedrijven een omvangrijk glasvezelnetwerk hebben in Nederland en die ook aangesloten zijn op trans-Atlantische internetkabels zodat interceptie niet enkel beperkt blijft tot buurt- of wijkniveau, maar regio overstijgend is en je het volgens een insider in feite hebt over geheel Nederland.

Toezichthouders hebben er reeds eerder op gewezen dat dergelijke kabelinterceptie in de praktijk niet overeenkomt met eerder gedane beloftes en dat deze niet passen binnen de aan deze diensten gegeven bevoegdheden. Men gaat dus veel verder dan men altijd heeft voorgespiegeld en beloofd. De niet nagekomen beloftes en de overschrijding van de bevoegdheden wil men nu met een nieuw wetsvoorstel gaan ‘legaliseren’ om zo via een achterdeur en het referendum negerende toch het zo bestreden ‘sleepnet’ te kunnen invoeren.

Het heeft er aldus alle schijn van dat Nederland ondanks de duidelijke afwijzing in het referendum van 2018 toch afluisterland wordt.

Onrechtmatig

Reeds eerder hebben de AIVD en de MIVD gepoogd om intercepties goedgekeurd te krijgen van communicatie van miljoenen Nederlanders om deze vervolgens maximaal drie jaren te bewaren. Dit verzoek werd toen geweigerd als onrechtmatig en niet proportioneel. Vanwege deze weigeringen van de betreffende toezichthouders hebben de inlichtingendiensten en hun politieke lobby de minister intussen weten te overtuigen om die mogelijkheid dan maar bij wet te gaan regelen, waar direct ook het voorstel aan is toegevoegd om de controlerende bevoegdheden van de toezichthouders drastisch in te perken,

Als genoemde wet wordt aangenomen kunnen betreffende diensten vol aan de slag met het tappen, onderscheppen en analyseren van berichten en ander internetverkeer van miljoenen Nederlandse en buitenlandse burgers, organisaties en bedrijven onderling en deze data vervolgens jarenlang bewaren, waarbij ook het delen met buitenlandse mogendheden en opsporingsdiensten tot de mogelijkheden gaat behoren.

Ik weet niet wat u hier van vindt? Zelf baart het me grote zorgen en verbaast het me dat het over dit al te ver gaande wetsvoorstel tot op heden beangstigend stil is.

Arthur van der Biezen is strafrechtadvocaat.