In Denemarken is er sinds vorige maand een crisis in het strafrechtsysteem. Justitie in Denemarken zegt ruim 10.000 strafzaken te gaan herzien omdat er fouten zijn geconstateerd in verkeersgegevens van mobiele telefoons die worden gebruikt in bewijs. Het Deense Openbaar Ministerie wil daarnaast dat er twee maanden lang geen telefoondata worden gebruikt in zaken waar mogelijke fouten in onderzoek zijn.

Door Wim van de Pol

In een verklaring over de kwestie heeft de Deense minister van Justitie gezegd dat de zaak ‘ons vertrouwen in het strafrechtsysteem heeft geschokt.’ Telefoondata (verkeersgegevens) geven onder meer aan waar een telefoon zich bevindt en hoe lang er wordt gebeld of anderszins gecommuniceerd met bepaalde contacten. Ook in Nederland zijn die gegevens vaak cruciaal in rechtszaken.

De eerste fout werd gevonden in een systeem dat ruwe data van telefoonbedrijven naar de computers van de politie doorzet. Het systeem liet data verdwijnen en er ontstonden gaten in de locatiedata van telefoons van verdachten. Die fout werd in maart hersteld.

Onschuldige burgers

Het tweede probleem was ernstiger. Het bleek dat sommige data telefoons aan verkeerde gsm-masten koppelde. ‘Een heel, heel ernstige zaak’, zei het hoofd van het Deense Openbaar Ministerie Jan Reckendorff over de kwestie. Dit probleem ligt heel gevoelig omdat er hierdoor telefoons van onschuldige burgers in reactie werden gebracht met plaatsen delict en met verdachten. ‘We kunnen niet leven met de gedachte dat er hierdoor onschuldige mensen naar de gevangenis gaan’, zei Reckendorff.

Volgens de Deense autoriteiten ligt het probleem bij de telefoonbedrijven. Die hebben in reactie gezegd dat zij niet begrijpen hoe dit probleem door hun systemen kan zijn veroorzaakt.

Waarschijnlijk ligt het probleem in het midden: namelijk in de apparatuur en de software die de poortwachter is tussen de data van de telecombedrijven en de systemen in de tapkamers.

Nederland

In Nederland worden de verkeersgegevens en de telefoongesprekken in de tapkamers geregistreerd door software en computers van een Israëlisch bedrijf. Het systeem dat tussen de tapkamers en de telefoonbedrijven staat is door andere bedrijven gemaakt.

Dat tussenliggende systeem is cruciaal. Ten eerste omdat de verkeers- en gespreksgegevens vertrouwelijk zijn. Ten tweede omdat er een garantie moet zijn dat de juiste informatie (van de juiste te registreren SIM-kaarten) wordt doorgegeven en dat de juiste verkeersgegevens aan de juiste telefoongesprekken gekoppeld blijven. Hiervoor is een software-protocol ontwikkeld dat rechters het vertrouwen moet geven dat ze verdachten kunnen veroordelen. (tekst loopt door na reclame)

10.700 rechtszaken

De Deense politie heeft vastgesteld dat het probleem zich voordoet bij 10.700 rechtszaken, vanaf 2012. Een speciale taskforce gaat nu deze zaken onderzoeken. De eerste gevallen die tegen het licht gehouden gaan worden zijn, veroordelingen, zaken die onder de rechter zijn en zaken waarbij advocaten al problemen naar voren hebben gebracht. Indien noodzakelijk worden de zaken door de rechter herzien.

De zaak raakt aan een gevoelig punt. De vereniging van telefoonbedrijven in Denemarken heeft laten weten mee te zullen werken aan de onderzoeken maar zei ook: ‘wij zijn er niet om surveillancesystemen te maken maar om telefoonnetwerken te maken.’

Ook in Nederland ligt deze materie van oudsher gevoelig, juist ook omdat de Nederlandse opsporing in verhouding met andere landen zeer zwaar leunt op afluisteren van telefoons en registratie van telefoondata.