Geheime berichten versturen met versleuteling in digitale plaatjes is nog altijd een veel gebruikt middel voor criminelen om te communiceren, zo stelt het Nederlands Forensisch Instituut (NFI). Dat soort codering is met het blote oog niet aan de plaatjes te zien. De informatie zit verborgen in digitale informatie van een video- of fotobestand. Het NFI doet mee aan een Europees project over het zogeheten “steno” of steganografie, waarin Europese diensten samenwerken.
Bestaan van de boodschap
Het is een kunst om op een creatieve manier de code te verbergen en tegelijk is het te vergelijken met cryptografie waarmee techneuten boodschappen hoogwaardig versleutelen. Meike Kombrink van het NFI: ‘Crypto en stego liggen dicht bij elkaar. Met crypto verstop je de inhoud van de boodschap en met stego verstop je het bestaan van de boodschap.’
Al-Qaida zou steganografie hebben gebruikt om de aanslag van 9/11 te plannen, zo is gebleken uit een wetenschappelijke publicatie. Ook Russische spionnen hebben in 2010 steganografie gebruikt om geheime boodschappen naar Moskou te communiceren, wat werd ontdekt door de FBI. In de zaak Shadowz Brotherhood werd kinderporno verstopt in onschuldig ogende afbeeldingen. Internationale wetenschappers waarschuwen dat steganografie steeds populairder wordt sinds opsporingsinstanties met Encrochat hebben laten zien dat ze crypto kunnen kraken.
Nederland
In Nederland zijn er ook voorbeelden van strafzaken waarin verdachten gebruik maakten van steganografie. Het NFI heeft toen de verborgen boodschappen uit kunnen lezen. ‘Stego’ werd bijvoorbeeld al in 2003 gebruikt in een afpersingszaak. De verdachte wilde via een afbeelding op een bepaalde website verstopte bankgegevens ontvangen, anders zou de afperser daadwerkelijk tot actie overgaan.
Een object waarin steno verborgen zit, wordt een cover genoemd. Er zijn drie veel gebruikte manieren om berichten in afbeeldingen te verstoppen en iedere manier kent weer verschillende variaties. De eerste manier is om de binaire waardes van de kleuren in afbeeldingen aan te passen. Je past dan de kleurintensiteit van bijvoorbeeld een pixel aan. Kombrink: ‘Je voegt als het ware een klein druppeltje rood toe aan de code van de kleur. Dat zie je niet wanneer je naar de foto kijkt. Je kan het soms herkennen wanneer je naar de binaire waardes kijkt. De aangepaste waarden kunnen weer een verborgen tekst weergeven.’
Compressie
Een andere methode om boodschappen te verstoppen is door transformatie, dus door een andere weergave van het beeld te geven. Een voorbeeld is het bestand comprimeren. ‘Dan maak je als het ware een soort samenvatting van het beeld,’ zegt Kombrink. Er zijn verschillende manieren om beelden samen te vatten. De belangrijkste nummers van een afbeelding komen in de samenvatting. Wanneer je weet waar die zitten, kan je daar een boodschap in verstoppen. In het grote beeld zie je de boodschap niet, dat zie je pas wanneer je een samenvatting van het beeld hebt gemaakt en weet waar in de samenvatting de boodschap verstopt zit.
Zelf cover produceren
De derde manier is dat kunstmatige intelligentie met hulp van eigen beelden, audio of teksten met een boodschap kunnen creëren, er is dan geen origineel bestand meer. Normaliter heb je een origineel beeld waarin iets aangepast wordt om een boodschap te verbergen. Een neuraal netwerk maakt zelf een beeld met daarin meteen de verborgen boodschap. Normaal gesproken gebruikt stenografie een origineel beeld.
Het NFI investeert nu met Europese partners in geautomatiseerde systemen om stego te herkennen. Het NFI onderzoekt of kunstmatige intelligentie effectief kan zijn voor het detecteren van verborgen berichten. Neurale netwerken zijn qua structuur geïnspireerd op het menselijk brein. De modellen leren op een vergelijkbare manier als mensen: door heel veel voorbeelden te bekijken en ervan te leren.