De Koninklijke Marechaussee (KMar) discrimineert op dit moment mensen met een donkere huidskleur bij het controleren van mensen die Nederland willen binnenkomen. Het gerechtshof Den Haag heeft dinsdag geoordeeld dat mensen met een donkere huidskleur worden geselecteerd voor controles en anderen niet. Het gerechtshof verbiedt de Marechaussee om huidskleur te laten wegen bij grenscontrole. Het hof vernietigt een vonnis van de rechtbank waarin de Marechaussee in het gelijk werd gesteld.
Selectiemiddel
Amnesty International en onder meer het voormalige Eindhovense gemeenteraadslid Mpanzu Bamenga (D66) hadden een procedure aangespannen tegen de Nederlandse Staat over de manier waarop de Koninklijke Marechaussee mensen selecteert voor controle op verblijfstatus bij de grensovergang. Volgens Amnesty gebruikt de Koninklijke Marechaussee daarbij onder meer ras als selectiemiddel en dat is volgens Amnesty discriminatie op grond van ras en dus verboden. Het gerechtshof Den Haag geeft Amnesty daarin gelijk en verbiedt de Staat dergelijke kenmerken nog langer bij deze controles te gebruiken.
Mobiel Toezicht Veiligheid
De KMar is belast met het Mobiel Toezicht Veiligheid (MTV). De zaak bij het gerechtshof ging over de controle door de KMar op de verblijfstatus na grensovergang binnen de Schengen-zone. De KMar kan personen die net de Nederlandse grens zijn gepasseerd staande houden om hen te vragen naar hun identiteit, nationaliteit en verblijfsrechtelijke positie.
De KMar selecteert de personen die zij aan zo’n controle onderwerpt aan de hand van een aantal wisselende indicatoren. In bepaalde gevallen hanteert de KMar als indicator ook persoonlijkheidskenmerken die gebaseerd zijn op ras (zoals huidskleur). Volgens de KMar doet ze dit steeds in combinatie met andere indicatoren en alleen als het noodzakelijk is. De KMar vindt dat uiterlijke kenmerken die aan ras zijn ontleend niet iets hóeven te zeggen maar wel iets kúnnen zeggen over de nationaliteit of herkomst van de gecontroleerde persoon. Voor een effectieve uitvoering van het MTV is het volgens de KMar dan ook noodzakelijk dat dergelijke kenmerken kunnen worden gebruikt.
Mensenrechtenverdragen
Amnesty International en enkele andere personen en belangenorganisaties zijn van mening dat de KMar zich door zo op te treden schuldig maakt aan etnisch profileren en rassendiscriminatie. Amnesty vindt dat de handelwijze van de KMar onrechtmatig is, omdat deze in strijd is met diverse mensenrechtenverdragen. Amnesty vordert dat de rechter aan de Staat, onder wie de KMar valt, een verbod oplegt om nog langer aan ras ontleende kenmerken te gebruiken in het kader van MTV-controles.
Rechtbank
De rechtbank Den Haag had de vorderingen van Amnesty eerder afgewezen. Het gerechtshof Den Haag geeft in hoger beroep Amnesty alsnog gelijk. Het gerechtshof is van oordeel dat de KMar onderscheid maakt op grond van ras.
Gezien de ernstige gevolgen van onderscheid op grond van ras mag dat onderscheid alleen worden gemaakt als daar bijzonder zwaarwegende redenen voor zijn. Dergelijke zwaarwegende redenen heeft de Staat niet aangetoond.
Dit betekent dat de KMar zich schuldig maakt aan discriminatie op grond van ras en dat is verboden. Het gerechtshof verbiedt de Staat daarom om bij de uitvoering van MTV-controles selectiebeslissingen te nemen die (mede) gebaseerd zijn op ras.