Nederlandse advocaten: recht op een eerlijk proces staat op het spel

Een grote groep vooraanstaande strafadvocaten heeft een brandbrief ondertekend waarin zij grote ‘zorgen uiten over de strafrechtspleging in Nederland’. Aanleiding is de inzet door het Openbaar Ministerie van berichten afkomstig van gekraakte encryptiediensten als Sky ECC en EncroChat, en de houding van de rechters hierover tot dusver. De advocaten schrijven dat er een ‘grens’ is bereikt. Rechters wijzen in rechtszaken volgens hen stelselmatig verzoeken af om de rechtmatigheid en betrouwbaarheid van de berichten te kunnen toetsen. Het basisrecht op een eerlijk proces wordt zo op grote schaal geschonden, stellen de advocaten.

Maatschappelijk belang

In de brief schrijven de advocaten dat ze zich normaal gesproken inzetten voor hun cliënten in individuele zaken maar dat zij nu collectief naar buiten willen treden omdat het belang van de kwestie die individuele zaken overstijgt: ‘Het maatschappelijk belang van een goede rechtsbedeling is simpelweg te groot.’

Opsteller van de brief is de Utrechtse advocaat Justus Reisinger van het kantoor Van Boom Advocaten. De brief is mede ondertekend door tientallen strafadvocaten. Deze advocaten hebben zich sinds de inzet van berichten van de door de politie gehackte encryptiedienst EncroChat verenigd in een WhatsApp-groep met hulp waarvan ze proberen gezamenlijk op te trekken in strafprocessen bij vele rechtbanken.

Er zijn inmiddels tientallen mensen veroordeeld voor zeer zware misdrijven op basis van door de politie gehackte chats, die volgens de advocaten niet zodanig zijn getoetst dat er nog sprake is van een eerlijk proces.

Transparantie

De politie heeft nog niet eerder zulke geavanceerde technieken ingezet als bij de hacks van Ennetcom, PGPSafe, EncroChat en Sky ECC. Met innovatieve opsporing hoeft niks mis te zijn, schrijven de advocaten.

Maar met innovatieve en grensoverschrijdende opsporing moet wel tegelijkertijd transparantie meekomen over wat er nu precies allemaal is gedaan door de recherche. De advocaten schrijven:

Alleen op die manier kan de rechter uiteindelijk adequaat toetsen in hoeverre het verkregen bewijsmateriaal:
– rechtmatig is: worden met die opsporing ook grenzen van de wet overschreden? en
– betrouwbaar is: levert die opsporing integer en volledig bewijsmateriaal op?

Op het spel

Rechters gaan tot dusver alle vragen van advocaten hierover uit de weg. Hoofdargument van de rechters is dat aangenomen mag worden dat het bewijs, dat in andere landen lijkt te zijn verzameld (bijvoorbeeld in Frankrijk) rechtmatig is verkregen: door het zogeheten “interstatelijke vertrouwensbeginsel”. Dat is niet zo, schrijven de advocaten.

Inmiddels is namelijk gebleken dat het bewijsmateriaal meestal in Nederland of door Nederlanders is veiliggesteld. In het buitenland is de rechtmatigheid en betrouwbaarheid niet getoetst en dus moet dat in Nederland plaatsvinden, schrijven de advocaten.

Met de afwijzende houding van de rechters staat het recht op een eerlijk proces in de Nederlandse rechtspleging op het spel, vinden zij.

Privacy

De advocaten schrijven ook dat de privacy van Nederlandse burgers onder druk komt te staan door de technieken die de politie nu toepast, en die tot nu toe door Nederlandse rechters niet worden onderzocht, en waarvan het bewijs geldig wordt bevonden.

Er heeft bulk-interceptie plaatsgevonden waarbij het communicatiegeheim is geschonden van in totaal honderdduizenden burgers wereldwijd.

De advocaten vrezen een ‘glijdende schaal’ waarbij in de toekomst ook communicatie van burgers tegen wie geen concrete verdenking bestaat zal worden afgevangen en gelezen door de politie. Bijvoorbeeld van burgers die goed beveiligde systemen als WhatsApp of Signal gebruiken, die de politie niet zomaar kan meelezen.

Vanuit de rechters vindt (vooralsnog) geen enkele controle, door feitenonderzoek, plaats, schrijven de advocaten.

Kamervragen

De advocaten roepen parlementariërs op om in de Tweede Kamer vragen hierover te stellen. Ze vragen aan het ministerie van Justitie en Veiligheid en Openbaar Ministerie om meer transparantie te geven over over de rol van de Nederlandse autoriteiten bij internationale samenwerking over hacken van cryptocommunicatie.

Ook dringen ze er met deze brandbrief bij strafrechters op aan hiernaar kritisch onderzoek te doen.

Zie artikelen met een overzicht over de hacks op de verschillende encryptiediensten:

Het overzicht: Ennetcom en PGPSafe (#1)

Het overzicht: EncroChat (#2)

Encryptiediensten, het overzicht: Sky-ECC (#3)