‘De 46-jarige Bakshish S. en zijn vijf jaar jongere vrouw Inderjit K. leefden er goed van. Het uit India afkomstige echtpaar leefde in een vrijstaand huis in een van de betere buurten van Abcoude, tussen vermogende entrepreneurs en andere welgestelden: een dierenarts, een vastgoedhandelaar, de boeker van Dean Saunders. Voor het huis een watertje omzoomd door bomen dat de huizen aan de overkant verbergt, achter het huis de oerhollandse weilanden naast de A2.’ Dat schrijft Spits vanmorgen.

Dat mocht wat kosten: voor hun villa betaalde het paar in 2003 maar liefst 700 duizend euro. Voor het grootste deel keurig bezwaard met een hypotheek, maar 150 duizend euro is op een andere manier aan de notaris overgemaakt. Hoe, dat is ongetwijfeld onderwerp van onderzoek door de nationale recherche, want die ziet in het echtpaar de spil van de Nederlandse vertakking van een onderwereldbank.

In de buurt had niemand dat aan zien komen. Het waren aardige mensen, zeggen twee buren. ‘Als we ze tegenkwamen op straat, groetten ze altijd vriendelijk’, zegt een buurvrouw. Verder had ze niet echt contact met hen. Een andere buurvrouw wil niet teveel zeggen. ‘Er wonen ook nog kinderen, het is al erg genoeg dat hun ouders vastzitten.’

Op papier dreven de twee volgens de politie een café en een afhaalpizzeria. Maar dat lijkt een dekmantel te zijn geweest voor hun hoofdactiviteit: bankieren buiten het zicht van de overheid. Een manier die door bonafide mensen wordt gebruikt om geld te versturen. Maar ook een manier die interessant is voor criminelen die hun zwarte winsten legaal de economie in te krijgen.

Het uit de provincie Punjab afkomstige echtpaar werkte via ondergronds of informeel bankieren. In India heet dit fenomeen *Hundi*, of *hawala*. Kenmerk is dat geld dat naar de andere kant van de wereld moet, niet fysiek of giraal wordt gebracht, maar dat iemand in het land van bestemming dit geld ‘voorschiet’.

Hawala-bankieren gaat snel, en is voor immigranten uit afgelegen landen onmisbaar om geld over te maken. In pakweg Afghaanse bergdorpjes zijn geen banken, maar met hawala is geld er binnen een dag.

Omdat het systeem nauwelijks papieren sporen achterlaat, maken ook criminelen en terroristen er volop gebruik van. Pas sinds de aanslagen van 11 september 2001 is er echt aandacht voor dit systeem. Eerst vooral vanwege de financiering van de aanslagen, maar ook vanwege crimineel misbruik. Het Indiase echtpaar werd met vijf medeverdachten van het bed gelicht omdat in ieder geval één Britse drugsbende gebruik zou maken van hun diensten.

Het ging daarbij volgens de recherche om zulk grof geld, dat wel duidelijk moest zijn dat het om crimineel vermogen ging. Transacties van meer dan een miljoen euro waren geen uitzondering, zegt Wim de Bruin van het Landelijk Parket van het Openbaar Ministerie. Bij huiszoekingen werd in drie panden ruim 1,6 miljoen euro aan cashgeld aangetroffen. De ondergrondse bank werd in ieder geval gebruikt door Britse drugshandelaren, die hun opbrengsten zo naar Nederland brachten en het hier mogelijk ook witwasten.

Deze grote bedragen hebben vermoedelijk ook bijgedragen aan de val van dit filiaal van de onderwereldbank, zegt Shir Shah Nabi. De criminoloog van de Erasmus Universiteit is een specialist op het gebied van ondergronds bankieren. Nabi verwijst naar een gouden vondst die de nationale recherche in februari deed. In een verborgen compartiment van een auto lag een tas met in totaal 112.400 euro cashgeld. De auto werd doorzocht nadat de recherche informatie had dat een geldoverdracht op handen was.

Nabi: ‘Rijden met geld doe je alleen als er een acuut geldtekort is bij je wederpartij. Het is natuurlijk heel gevaarlijk. Het geldtransport lijkt te duiden op onevenwichtigheden in de handel.’

De criminoloog vraagt zich af wat het oprollen van de Nederlandse vertakking heeft opgeleverd. ‘De kans is groot dat dit netwerk vanuit het buitenland werd geregisseerd. In dat geval zijn er ongetwijfeld al plaatsvervangers.’

Het Landelijk Parket bevestigt dat alleen onderzoek is gedaan naar de Nederlandse *onderwereldbank*. ‘Het is geen Europol-onderzoek, we hebben ons gefocust op wat we in Nederland aantroffen. Ik weet ook niet of er bijvoorbeeld in Groot-Brittannië aanhoudingen zijn verricht.’

Vertrouwen in verrekenen
Het hawala-systeem is gebaseerd op vertrouwen. Criminoloog Shir Shah Nabi legt de werking uit aan de hand van zijn onderzoek in Nederland en Afghanistan, waar de methode veel wordt gebruikt, zowel voor legale als illegale geldtransfers.

Stel: we willen vanuit Nederland geld overmaken naar Kunduz. Voor familie, of voor een geleverde partij heroïne. In Amsterdam benaderen we een kennis die hawala-werk verricht. Die heeft contacten in Kunduz. We zeggen hoeveel we willen overmaken aan wie, en krijgen een code.
De Nederlandse ‘bankier’ (vaak een handelsondernemer) belt met zijn contact in Kunduz. Die geeft in goed vertrouwen het geld aan de begunstigde. Als er vanuit Kunduz geld naar Nederland moet gaan, gebeurt het omgekeerde.

Omdat er minder geld naar Nederland gaat dan andersom, ontstaat op termijn een overschot aan contanten bij ons, en een tekort in Afghanistan. Dit verschil kan op verschillende manieren verrekend worden. Bedragen tot tienduizend euro kunnen moeiteloos door een koerier worden gebracht, maar voor grotere bedragen zijn alternatieven nodig. Zo werden lange tijd grote hoeveelheden auto’s naar Afghanistan verkocht om de ‘handelsbalans’ in evenwicht te brengen.

De hawala-bankiers verdienen per transactie een commissie, maar maken vaak ook winst op de handel die ze drijven om de rekeningen te verevenen. Dit is de manier waarop ze geld verdienen, omdat rente volgens de islamitische shariawetgeving niet is toegestaan.
Dit voorbeeld gaat uit van twee bankiers, in werkelijkheid gaat het natuurlijk om veel meer overboekingen naar veel meer mensen in meer verschillende steden. Nabi verricht momenteel onderzoek naar wie precies de regie heeft in dit systeem.

Voor Afghanistan komt hij uit op de geldmarkt van Kabul, de Sarai Shahzada. In dat winkelcentrum komen alle hawalanetwerken bij elkaar. ‘Hier lenen bankiers elkaar bijvoorbeeld ook grote bedragen, of leggen ze contacten in steden waar ze niemand kennen.’
Omdat de regie in Kabul zit, worden daar ook handelsconflicten uitgevochten, bijvoorbeeld wanneer in Europa geld verdwijnt. ‘Geweld zie je daarom buiten Afghanistan nauwelijks.’ Frauderen kan één keer, daarna word je door de gemeenschap buitengesloten.

Ook hawala bij Balli Mode?
De Amsterdamse recherche houdt er rekening mee dat de aanslag met een handgranaat maandag op een modezaak in Amsterdam iets te maken heeft met ondergronds bankieren. Balli Mode, sinds mei vorig jaar eigendom van een 22-jarige man van Indiase afkomst, is gevestigd in het World Fashion Center (WFC).

Uit het onderzoek dat Shir Shah Nabi deed naar hawala-netwerken, kwam naar voren dat het WFC een plek is waar veel ondergronds gebankierd wordt. De kledingzaakjes (groothandels) drijven veel handel met Frankrijk, China en Groot-Brittannië. Achter deze handelsstromen kan ook geldverkeer verborgen worden gehouden.

Een hawalabankier uit de Londense textielbranche die bijvoorbeeld nog veel geld krijgt van een Amsterdamse collega, kan deze Amsterdammer vragen om een grote partij kleding af te nemen. Nabi ontdekte tijdens zijn veldonderzoek in het WFC dat een kledinghandelaar die zei ruim een ton per maand om te zetten, nog voor geen tienduizend euro kleding in de winkel had. De eigenaar van Balli was gisteren telefonisch niet bereikbaar voor commentaar.

(door Jan-Willem Navis)