Big brother is watching you krijgt steeds meer vorm in ons (opsporings)land. Zo ligt er nu een wetsvoorstel waarin geregeld wordt dat alle financiële transacties vanaf 100 euro, ja u leest het goed vanaf slechts 100 euro, geanalyseerd en bekeken mogen worden op “ongebruikelijkheid”, omdat criminelen vaak met kleine bedragen geld bancair zouden witwassen.

Door Arthur van der Biezen

Omdat dit zou geschieden bij verschillende banken moeten die nu de mogelijkheid krijgen om onderling al hun klantgegevens te kunnen koppelen en in te zien zodat zij een totaal beeld kunnen krijgen van alle transacties. Het systeem zou vervolgens niet door de Staat der Nederlanden maar door de (particuliere) banken zelf ingericht en onderhouden moeten gaan worden, in het vertrouwen dat dat daar goed zou gaan en dat zij voor voldoende veiligheid zouden kunnen zorgen. Als er dan echter iets ongebruikelijks door hen geconstateerd zou worden gaan uiteraard alle sluizen open en wordt alles met justitie gedeeld.

Van het begrip privacy heeft men vandaag de dag in de politiek niet meer gehoord en aan de kant van de opsporings-lobbyisten is privacy al helemaal en vies woord. Alles onder het motto dat wie niets te verbergen heeft ook geen privacy nodig heeft en niets te vrezen.

En daar wringt hem nu juist de schoen. Ons controle- en opsporingsapparaat rent van miskleun naar miskleun en richt al jaren, door onkunde en tunnelvisie(s), enorme schade aan bij onschuldige burgers. De belastingdienst die al jaren ongoorloofd en onrechtmatig aan het “profilen” is met alle ellende voor niets vermoedende burgers van dien die geconfronteerd worden met controles en bancaire uitsluiting waardoor ze niet meer normaal aan het sociale leven kunnen deelnemen.

En dan de Toeslagen-affaire waarin ook ongeoorloofd werd geprofiled met als gevolg huisuitzettingen, uithuisplaatsingen en faillissementen van burgers die niets misdaan hadden en die nu na jaren gezeur en gepraat nog steeds niet gecompenseerd zijn.

Nu een bancair Totaal Toezicht op transacties van slechts 100 euro. Bizar.

Als u dus straks in een maand drie of vier keer een bedrag van 150 euro overboekt naar uw familie in Turkije of Marokko dat weet u nu reeds dat u ellende zult gaan krijgen omdat u volgens de computersystemen (mensen zijn immers te duur voor dit soort controles als ze al te vinden zijn) aan vermoedelijk aan het witwassen bent. U bent geen verdachte. Ik hoop dat de controlerende computer enig besef heeft van het uitgangspunt dat iedereen onschuldig is, tenzij anders wordt bewezen.

Op 21 oktober 2022 typeerde de Autoriteit Persoonsgegevens (een overheidswaakhond voor uw en mijn privacy) het wetsvoorstel als volgt:

Dit nieuwe wetsvoorstel opent de deur naar een ongekende massasurveillance van Nederlanders.

Ongekende massasurveillance dat is stevige taal.

Maar ziet of ervaart u in de samenleving enige reuring of publieke discussie omtrent dit voorstel? Zijn er demonstraties of andere vormen van onrust, vergelijkbaar met die van de klimaat-hysterie? Ik zie ze niet. Dus ja, het wetsvoorstel gaat wet worden. Linksom of rechtsom, misschien iets aangepast, maar het gaat er komen.

U bent gewaarschuwd. Tegen deze zich steeds meer opdringende politiestaat lijkt geen kruid gewassen.

Europees recht is wellicht nog de laatste redding. Wellicht is er nog hoop uit onverwachte hoek. Het Europese Hof van Justitie heeft op 26 januari 2023 (zaak C-205/21) in een arrest over Bulgarije geoordeeld dat, in geval er een verdenking bestaat, dat de Europese ringlijn over privacy:

… zich verzet tegen nationale wettelijke regelingen op grond waarvan systematisch gegevens worden verzameld, zonder dat de autoriteit hoeft vast te stellen of aan te tonen dat deze gegevensverzameling strikt noodzakelijk is voor de verwezenlijking van de doelstellingen en dat deze doelstellingen niet kunnen worden bereikt met maatregelen die de rechten en vrijheden van de betrokkene op minder ernstige wijze aantasten.

Bij mensen die verdacht worden van een strafbaar feit maakt het Europese Hof zich dus zorgen over de verregaande en systematische wijze van gegevensverzameling (in deze uitspraak betreft het biometrische en genetische gegevens) en vraagt zich af of deze omvangrijke gegevensverzameling wel noodzakelijk is voor het te bereiken doel.

Deze uitspraak lezende lijkt mij de in het genoemde wetsvoorstel genoemde financiële (witwas)informatievergaring en de daaropvolgende ongebreidelde en ongeclausuleerde analyse van burgers die (nog) geen verdachte zijn evident in strijd Europese privacy wet en regelgeving. Of de wetgever zich iets gelegen zal laten aan de door haarzelf ondertekende verdragen valt echter nog te bezien.

Arthur van der Biezen is strafrechtadvocaat en medewerker van Bonjo.