Duizenden Nederlandse kinderen en jongeren worden jaarlijks door criminelen gedwongen om strafbare feiten te plegen, zoals drugsdelicten, diefstal, ronselen voor de prostitutie en het afstaan van hun bankrekening. Uit grootschalig onderzoek van het Centrum tegen Kinderhandel en Mensenhandel (CKM) blijkt dat instanties nauwelijks zicht hebben op deze slachtoffers, die vaak pas in beeld komen als dader in plaats van slachtoffer.

Door Roel Janssen

Het vandaag verschenen rapport van CKM toont aan dat de bestrijding van criminele uitbuiting van kinderen en jongeren tekortschiet, doordat opsporingsinstanties slachtoffers daarvan zelden in kaart hebben. ‘Criminele uitbuiting van kinderen en jongeren vormt een belangrijke maar vooralsnog onzichtbare pijler onder het verdienmodel van criminelen’, aldus het rapport. ‘Als we ondermijning serieus willen aanpakken, móeten we ook criminele uitbuiting bestrijden.’

Ruim 1.600 repondenten

In totaal werkten 1.637 eerstelijnsprofessionals mee aan het onderzoek, waaronder onderwijzers, jongerenwerkers, wijkagenten en leerplichtambtenaren uit Alkmaar, Amsterdam, Arnhem, Den Haag, Eindhoven, Enschede, Haarlem, Leeuwarden, Maastricht, Roermond, Rotterdam, Tilburg en Utrecht.

Zeker de helft van hen gaf aan in de afgelopen twee jaar in contact te zijn geweest met vermoedelijke slachtoffers. 40 procent ziet voornamelijk minderjarige slachtoffers, vooral in de leeftijd tussen 12 en 18 jaar. Daarnaast zei 20 procent een slachtoffer te kennen dat zowel crimineel als seksueel werd uitgebuit.

Schulden en verslaving

Criminelen ronselen bewust (jonge) kwetsbare personen op scholen en bij zorginstanties en gaan daarbij soms onverschrokken en berekenend te werk. Slachtoffers worden soms met geweld tot de criminaliteit gedwongen. Vaak gaat het echter ook om subtiele vormen van dwang, zoals bij mensenhandel vaker het geval is. Slachtoffers hebben vaak een lichtverstandelijke beperking, zijn minderjarig of hebben schulden- of verslavingsproblematiek. Soms is de dwang zo subtiel dat slachtoffers niet eens weten dat zij uitgebuit worden, aldus het rapport.

Slachtoffers zijn vaak kwetsbare kinderen en jongvolwassenen die niet zelf om hulp kunnen of durven vragen, omdat zij zich niet als slachtoffer identificeren, bang zijn voor represailles van de daders of om zelf vervolgd te worden. Hierdoor kunnen zij lang in de uitbuitingssituatie blijven vastzitten.

Dwang of chantage

De slachtoffers worden met geweld gedwongen om illegale klusjes te doen of ze worden gechanteerd op basis van schulden of naaktbeelden. Dat laatste gebeurt vooral bij meisjes en vrouwen. Slachtoffers worden vervolgens geronseld om drugs te dealen of ze krijgen bankrekeningen, auto’s en telefoonabonnementen op hun naam (de zogenaamde geldezel- en katvangerconstructies).

Tientallen miljoenen euro’s

Het kabinet trekt inmiddels tientallen miljoenen euro’s uit om iets te doen aan de jonge aanwas van criminelen. Maar in die aanpak wordt volgens Shamir Ceuleers van CKM met geen woord gerept over criminele uitbuiting: ‘Zeker niet elke geronselde jongere is een slachtoffer. Maar dit probleem maakt wel deel uit van de georganiseerde misdaad. Als je bij deze slachtoffers niet snel ingrijpt, ben je ze definitief kwijt.’