Drugsbestrijders en drugshandelaren kijken allebei even gespannen naar wat de Taliban in Afghanistan zal doen met de opium. Deze week benadrukte in Kabul een woordvoerder op de allereerste persconferentie van de Taliban een einde te zullen maken aan de opium- en de heroïneproductie. Aan de andere kant: de Taliban heeft de afgelopen decennia zijn wapens vooral gekocht met drugsgeld.

Door @Wim van de Pol

De machtsverhoudingen in Afghanistan zijn moeilijk te doorgronden en ze hebben altijd met drugs te maken. De Taliban hebben nu de macht maar er zijn nog andere spelers die aan de touwtjes trekken. Zoals de vele goede bewapende krijgsheren die al dan niet zwaar in de opiumhandel zitten. En niet alleen in de handel. Er is in het land een tiental netwerken die in de drugs zitten. Die hebben achter de schermen heel wat in de melk te brokkelen.

Opium is de natuurlijke grondstof voor heroïne. Vrijwel alle heroïne die naar Europa komt wordt gemaakt in Afghanistan en is (in nog grote mate) gemaakt van Afghaanse “opium-poppies”. Verder zijn er in het land illegale labjes die methamfetamine (crystal meth) maken, omdat grondstof efedrine uit een lokale plant (ephedra) kan worden gewonnen. En er is ook nog altijd de “zwarte” Afghaanse hasj.

6.300 ton

Volgens de UNDOC lag in 2020 de productie van op één van de hoogste niveaus ooit: 6.300 ton. Opoiumboeren zagen de toekomst en de stabiliteit van het land somber in, en planten dan voor de zekerheid extra aan (Opium Survey van de VN 2020, pdf). De prijzen van opium zijn historisch laag en die van heroïne zijn op de Europese markten eveneens laag.

Hoe dan ook, de VN schat de waarde van de opiummarkt in het land op zeker 1,5 miljard dollar, en dat is veel. De legale economie van het land produceerde ter waarde van een slordige 2,5 miljard dollar. Afghanistan was vrijwel geheel afhankelijk van buitenlandse steun, vooral van de Verenigde Staten.

Belasting

De Taliban financierde zich de afgelopen jaren met opbrengsten uit de drugshandel en sloot daarvoor deals met de drugshandelaren. De BBC rapporteerde enkele jaren geleden schattingen dat de Taliban jaarlijks voor een bedrag van 100 tot 400 miljoen dollar aan drugs(opium)-geld binnenhaalde. Eén van de inkomstenbronnen was het heffen van belasting op productie van opium en heroïne (zoals de FARC dat rond de eeuwwisseling deed rond de cocaïneproductie in Colombia). tekst gaat verder onder reclame

Bedroefd

Grote vraag voor Europese drugsbestrijders én Europese aankopers van heroïne is wat de Taliban nu zal doen. Op 17 augustus deed de woordvoerder van de Taliban op een persconferentie ongevraagd hierover een aantal opvallende uitspraken:

We verzekeren onze landgenoten en de internationale gemeenschap dat we geen verdovende middelen zullen produceren. In 2001, als u het zich herinnert, hadden we de productie van verdovende middelen in 2001 tot nul teruggebracht, maar ons land was toen helaas bezet en de weg was geplaveid voor reproductie van verdovende middelen, zelfs op het niveau van de overheid – iedereen was erbij betrokken.

Maar vanaf nu zal niemand meer betrokken raken, niemand kan betrokken zijn bij drugssmokkel. Toen we vandaag Kabul binnenkwamen, zagen we een groot aantal van onze jongeren die onder de bruggen of naast de muren zaten en verdovende middelen gebruikten. Dit was zo jammer. Ik werd bedroefd om deze jonge mensen te zien zonder enig vertrouwen in de toekomst. Vanaf nu zal Afghanistan een drugsvrij land zijn, maar het heeft internationale hulp nodig.

Duimschroeven

Twee bronnen die de heroïnehandel goed kennen zeggen dat alleen al deze uitspraken al de heroïne prijzen de pan uit zullen laten rijzen. Grote handelaren in Turkije en Iran zullen zich nu immers willen verzekeren van voldoende handelsvoorraad.

Daar komt bij dat doorvoerland Turkije momenteel de heroïnehandel de duimschroeven aan het aandraaien lijkt te zijn. Recent kondigde Erdogan aan ‘een muur’ langs de Iraanse grens te willen bouwen. Naar verwachting zal in ieder geval de rol van Pakistan als alternatieve transit-route  voor Afghaanse heroïne groeien.

Vrienden

De verwevenheid van de drugshandel met de machtspolitiek in Afghanistan – waar de Taliban-woordvoerder ook naar verwees – bracht de Amerikanen van de Drug Enforcement Administration (DEA) er in het verleden toe over ‘unarrestables‘ te spreken waar het ging om de Afghaanse heroïne-business.

Wat de Taliban ook wil doen, ze moeten net zo als de DEA altijd rekening houden met de belangen van de grote en bewapende drugs-(krijgs)heren. De vraag is ook of de Taliban werkelijk een belang zien in drugsbestrijding of dat ze er zelf aan willen verdienen. De geschiedenis leert een lesje over de cynische methoden die machtspolitiek en drugshandel delen.

In 1999 produceerden de boeren in Afghanistan er net als nu een overvloed aan opium. De Taliban bestreed aanvankelijk de opiumteelt, en kreeg hiervoor zelfs in het Westen lof. De prijzen van opium en heroïne begonnen het jaar erop al direct te stijgen. Dat was geheel naar tevredenheid van de Afghaanse drugshandelaren. En ook naar tevredenheid van de Taliban, omdat ze hun aandeel in de handel mee zagen stijgen. Vervolgens lieten de Taliban de drugshandel zijn gangetje gaan.

Vanaf 1999 isoleerde het Taliban-bewind zich internationaal en het is niet duidelijk of dat nu ook zo zal zijn. Misschien komt er nu internationale samenwerking, bijvoorbeeld met zijn machtige vrienden Rusland en China. Dat zal naast de macht van het drugsgeld ook het Afghaanse opiumbeleid kunnen beïnvloeden.