Op 21 december jl. deed het gerechtshof Amsterdam in een strafzaak van onze cliënt een baanbrekende uitspraak over de methode van de dynamische verkeerscontrole. Het hof beoordeelde deze methode als onrechtmatig en sloot het verkregen bewijsmateriaal uit waarna vrijspraak volgde.
Door Christian Flokstra & Juriaan de Vries
De methode van de dynamische verkeerscontrole is bedacht door de afdeling Zware Criminaliteit van de Amsterdamse recherche en is wegens gebleken succes over het hele land uitgerold. De methode houdt in dat de controlebevoegdheden van de politie om in verband met de naleving van de regels uit de Wegenverkeerswet een auto staande te houden en de bestuurder te vragen om het rij- en kentekenbewijs, worden ingezet voor de opsporing van strafbare feiten.
Op basis van vage aanwijzingen die volgens de politie duiden op criminele activiteiten worden auto’s staande gehouden, wordt voorgewend dat er sprake is van een reguliere verkeerscontrole, waarna door de betrokken politieagenten alles in het werk wordt gesteld om de inzittenden van de auto te identificeren, te fouilleren en de auto te doorzoeken.
Bestuurder wordt nergens van verdacht
Wat is hiervan het probleem, vragen veel mensen zich af. De politie moet immers boeven vangen en dat lijkt met deze methode uitstekend te lukken.
Van belang is om te realiseren dat de politie in Nederland in beginsel niet de bevoegdheid heeft om personen staande te houden, te fouilleren en auto’s te doorzoeken, anders dan bij een situatie waarbij sprake is van een verdenking van een strafbaar feit. Bij het toepassen van de methode van de dynamische verkeerscontrole is van een dergelijke verdenking in het geheel geen sprake.
Wel heeft de politie de bevoegdheid om in het kader van de naleving van de regelgeving uit de Wegenverkeerswet een auto staande te houden en inzage te vorderen van het rij- en kentekenbewijs. Indien tijdens een dergelijke reguliere verkeerscontrole een verdenking van een strafbaar feit ontstaat dan mag de politie vervolgens wel opsporingsbevoegdheden inzetten zoals het fouilleren van personen en doorzoeken van auto’s.
Alleen ‘vage aanwijzingen’
De essentie van de dynamische verkeerscontrole is dat van een reguliere verkeerscontrole geen sprake is. Sterker nog, de politie is helemaal niet geïnteresseerd in de naleving van de regelgeving uit de Wegenverkeerswet, zo heeft het hof ook vastgesteld. De reguliere verkeerscontrole wordt alleen maar voorgewend om in contact te komen met personen waarvan de politie op basis van vage aanwijzingen meent dat zij in verband kunnen worden gebracht met criminele activiteiten, waarna de ‘fishing expedition’ naar eventuele strafbare feiten kan beginnen. Van enige verdenking van een strafbaar feit is echter in het geheel geen sprake.
Het hof heeft geoordeeld dat deze wijze van opsporen misbruik van bevoegdheden oplevert (détournement de pouvoir). Bevoegdheden worden in het kader van de dynamische verkeerscontrole voor een ander doel ingezet dan waarvoor ze oorspronkelijk bedoeld zijn, aldus het hof. De politie handelt daarmee in strijd met de regels die voor hen gelden hetgeen in een democratische rechtsstaat niet past.
Selectie is willekeurig
Daarnaast brengt de selectie die door de politie wordt toegepast enorme willekeur met zich mee. Er wordt op basis van vage criteria een onderscheid gemaakt tussen ‘normale burgers’ en andere burgers, zonder dat dit onderscheid wordt gerechtvaardigd door bijvoorbeeld een verdenking van een strafbaar feit.
In dat gemaakte onderscheid schuilt vervolgens ook het risico van etnisch profileren. Zo werd in de zaak van onze cliënt tot de dynamische verkeerscontrole overgegaan nu hij reed in een dure huurauto in een arme wijk, terwijl cliënt Surinaams/Hindoestaans is en zijn bijrijder een Oost-Europees type, hetgeen door de politie een opvallende combinatie werd gevonden waarna de staande houding, fouillering en doorzoeking volgden.
Het is een zege voor de rechtsstaat dat de methode van de dynamische verkeerscontrole volledig is bloot gelegd en is getoetst door het Gerechtshof Amsterdam die deze methode vervolgens als onrechtmatig heeft beoordeeld. Het is aannemelijk dat het Openbaar Ministerie het arrest zal voorleggen aan de Hoge Raad. Het is te hopen dat de Hoge Raad in dat geval de rechtsstatelijke uitgangspunten net zo belangrijk vindt als het Gerechtshof Amsterdam.
Christian Flokstra & Juriaan de Vries zijn strafadvocaten bij Meijering, Van Kleef, Ficq & Van der Werf Advocaten