Criminelen die een alternatieve straf krijgen, zoals een taakstraf, plegen hierna aanmerkelijk minder strafbare feiten dan veroordeelden die de cel in moeten. Dit stellen onderzoekers van de Universiteit van Leiden en het NSCR.

door Joost van der Wegen

Bestuderen

Dat blijkt uit onderzoek van de Universiteit van Leiden en het NSCR (Nederlands Studiecentrum Criminaliteit en Rechtshandhaving) dat deze week werd gepubliceerd. De onderzoekers bestudeerden de voor- en nadelen van ‘vrijheidsbenemende versus niet-vrijheidsbenemende straffen’.

Daar kwam uit naar voren dat daders die een gevangenisstraf kregen, meer strafbare feiten plegen dan na een niet vrijheidsbenemende straf. ‘Individuen plegen over een periode van vijf jaar tussen de 76 en 81 procent meer strafbare feiten na een korte gevangenisstraf dan na een niet-vrijheidsbenemende straf.’

Kosten

De kosten zijn bij de korte gevangenisstraf vier keer zo hoog, blijkt uit het onderzoek. ‘ln 2012 waren de eenmalige kosten per veroordeling voor een gevangenisstraf 66,97 euro en voor een taakstraf 34,75 euro. Volgens DJI zijn de kosten van een gevangenisstraf 259 euro per dag. De dagelijkse kosten voor een taakstraf zijn met 72,56 euro per dag substantieel lager.’

De berekeningen leiden tot de schatting dat de maatschappij jaarlijks ruim 400 miljoen euro betaalt, waarbij vergelding het doel is van een straf, aldus de onderzoekers. ‘Dit is ongeveer 45 euro per belastingbetaler per jaar. Omdat alleen directe kosten zijn meegenomen en alleen is gekeken naar recidive binnen twaalf maanden van de opgelegde straf, is deze prijs waarschijnlijk een onderschatting van de daadwerkelijke prijs.’

Werking

De onderzoekers concluderen dat de afschrikwekkende werking van een korte gevangenisstraf beperkt is en dat die nauwelijks mogelijkheden biedt voor gedragsverandering en re-integratie. ‘Toch wordt er nog vaak voor een korte gevangenisstraf gekozen’, aldus de onderzoekers, die hier vraagtekens bij stellen. ‘Het belangrijkste strafdoel lijkt daarmee vergelding. Met dit onderzoek kan de vraag welke straf écht passend is en wat vergelding ons waard is, nu ook rationeel worden benaderd. Het kan daarnaast als aanmoediging worden gezien om wettelijke obstakels voor het opleggen van een taakstraf te heroverwegen.’

De onderzoekers vermelden erbij dat onderzoek naar de effectiviteit van straffen niet eenvoudig is, maar dat ze hiervoor nieuwe methoden hebben gebruikt waardoor er reële vergelijkingen tussen zaken en veroordeelden konden worden gemaakt.

Het onderzoek haakt aan bij motie van Tweede Kamerleden Joost Sneller (D66), Raymond Knops (CDA, inmiddels gestopt, JvdW) en Mirjam Bikker (inmiddels fractievoorzitter Christen Unie) die oproept tot alternatieve straffen, in plaats van korte gevangenisstraffen. ‘Deze laatste zijn volgens de indieners minder effectief en duurder dan niet-vrijheidsbenemende sancties, zoals de taakstraf. Hoewel er vanuit de wetenschap en de Raad voor Strafrechtstoepassing en Jeugdbescherming al veel kritiek is geuit op de oplegging van korte gevangenisstraffen, is het uiteindelijk aan rechters om de sancties op te leggen.’