Afgelopen maandag was op TV de documentaire 'Joran en Natalee' te zien bij HUMAN-VPRO, van programmamaker en Crimesite-redacteur Vincent Verweij. Hij analyseerde daarin de mediahype rond de verdwijning van Natalee Holloway en de rol van Peter R. de Vries daarbij. Op het hoogtepunt zaten meer dan een half miljoen mensen voor de buis. De documentaire leidde tot een golf aan reacties, overwegend positieve, maar ook enkele negatieve. Vincent Verweij reageert op de kritiek.
Door Wim van de Pol
Het programma over Natalee maakt deel uit van een serie uitzendingen van Omroep Human en de VPRO over 'Medialogica', over het verschil tussen het beeld van een nieuwsgebeurtenis dat de media schetsen en de werkelijkheid. Andere afleveringen gingen bijvoorbeeld over de rellen in Gouda, de asielzoeker Mauro en de zaak Marianne Vaatstra.
Dossier
Verweij schreef eerder over de media-aandacht rond de zaak Holloway in het boek Cold Cases, dat vorig jaar verscheen. Hij werd naar aanleiding daarvan benaderd door Marc Josten, eindredacteur van Medialogica, met het verzoek er een aflevering over te maken. "Ik had toen al een deel van het politiedossier in handen over de zaak. Voor de research van het programma zijn we toen op zoek gegaan naar meer stukken. Uiteindelijk kregen we nog een flink deel te pakken en daarin bleken ook DVD's te zitten met de ruwe, ongemonteerde beelden van de verborgen camera-actie die Peter R. de Vries in 2008 deed met Joran van der Sloot." Van wie het dossier afkomstig is, wil Verweij niet zeggen: "Uit meerdere bronnen, maar zeker niet van politie of OM, zoals op internet is gesuggereerd. Dat zou een ambtsmisdrijf zijn, ook op Aruba."
Voor het programma werden achtergrondgesprekken gevoerd met de drie officieren van justitie die op de zaak Holloway hebben gezeten en met politiemensen, advocaten, en collega-journalisten. Daaruit kwam het beeld naar voren, zoals ook in de uitzending geschetst, dat de media een enorme druk op het kleine politiekorps op Aruba hebben gelegd, dat het onderzoek in feite gestuurd werd door de media, dat er getuigen werden betaald voor verklaringen en dat er zelfs bewijsmateriaal werd vervalst.
In de documentaire wordt verder de 'bekentenis' van Joran van der Sloot in de auto bij Patrick van der Eem geanalyseerd. Verweij: "Daarvan is onomstotelijk vast komen te staan dat die vals was. Politie en OM op Aruba hebben de verklaring onderzocht en vastgesteld dat die niet klopt. Overigens hebben we nadrukkelijk gesteld dat er geen aanwijzingen zijn dat Joran betaald is voor de verklaring in de auto. Maar dat het aanbod van een salaris van 300.000 euro wel de vraag oproept, welke invloed dat heeft gehad op Joran's verhaal."
Reactie
Peter R. de Vries is in een vroeg stadium benaderd over medewerking aan het programma. Hij wilde dat alleen doen wanneer hij het programma eerst mocht zien, ruggespraak mocht houden met een collega en er niet in zijn reactie geknipt zou worden. Verweij: "Nogal ongebruikelijke voorwaarden, maar HUMAN en VPRO zijn er toch mee akkoord gegaan, ook om aan te geven hoe belangrijk het bieden van wederhoor is in een journalistiek programma. Inhoudelijk vond ik het jammer dat De Vries in zijn reactie het publiek op het verkeerde been zet, door te zeggen dat de verklaring van Joran 'wetenschappelijk onderzocht' is en betrouwbaar is gebleken. De Vries heeft namelijk alleen een aantal wetenschappers, onder wie Peter van Koppen geinterviewd in één van zijn uitzendingen, maar er is nooit een wetenschappelijk artikel gepubliceerd."
Tunnelvisie
Medialogica kreeg na de uitzending het verwijt dat het zelf wellicht ook aan tunnelvisie leed, door zo nadrukkelijk op Peter R. de Vries te focussen. Verweij: "De helft van de uitzending ging over de Amerikaanse media, dus dat valt wel mee. Maar zo vreemd is het niet om de andere helft op Peter R. de Vries te focussen. Hij heeft ruim 7 miljoen mensen aan de buis weten te kluisteren met zijn Joran-tapes. Achteraf blijkt dat verhaal niet te kloppen, dan is het gerechtvaardigd om daar nog eens een paar hele kritische kanttekeningen bij te maken. Het gaat hier niet om een junior-redacteur van een regionale krant, maar het A-merk onder de misdaadjournalisten. De Vries heeft in belangrijke zaken zoals de Puttense moordzaak geweldig werk verricht, maar de Joran-tapes zijn omstreden."
En het verwijt van Peter R. de Vries dat ook Verweij zijn programma tendentieus aan elkaar heeft geplakt? "Elke tv-maker is tot op zekere hoogte onderhevig aan de wetten van de Medialogica, wij ook. Je maakt altijd een keuze, wie je wel en niet aan het woord laat, hoe je commentaarteksten formuleert en welke keuzes je maakt uit je ruwe materiaal. Door die keuzes bouw je een betoog op en creëer je een werkelijkheid. Daar is niks mis mee, zolang de feiten maar heilig zijn en je journalistieke basisprincipes zoals hoor-wederhoor toepast en check-dubbelcheck."
Maar waarom kwam de moord op Stephany Flores niet aan bod? Verweij: "Het feit dat Joran in Peru Stephany Flores heeft vermoord, zegt niets over zijn betrokkenheid bij de zaak Holloway. Dat is een apart strafbaar feit waarvoor hij apart vervolgd zal moeten worden. Bij de zaak Flores was het bewijs overweldigend, in de zaak Holloway ligt er heel weinig tegen Joran."
Boek
In het najaar zal er bij Crimesite een boek verschijnen, gebaseerd op dezelfde politie-dossiers, getiteld 'De Holloway Dossiers'. Ook komt er een tweede tv-documentaire, die meer zal ingaan op de inhoud van de zaak. Verweij: "Er staan tal van nieuwe, nooit eerder bekende feiten in het dossier. Zowel over Joran, als over mogelijke andere verdachten. In het boek zullen delen van het dossier integraal worden gepubliceerd, net zoals we hebben gedaan in het boek 'De Liquidatie Dossiers'. Over de tv-documentaire worden momenteel gesprekken met een omroep gevoerd. Ik verwacht een uitzending in de tweede helft van oktober."