Ik sta op zitting. De officier van justitie vindt dat mijn cliënt niet de waarheid vertelt. ‘Vertel nou geen sprookjes, maar eens een keer de waarheid, joh!’ roept de officier naar mijn cliënt. Ik wil reageren, maar de rechter is mij voor. 

Door Jillis Roelse

‘Soms is waarheid binnen een paar uur totaal anders,’ zegt de rechter en hij geeft mij een vrolijke knipoog. Op zijn tafel ligt naast het strafdossier een verse ochtendkrant. Hierin geeft advocaat Stijn Franken (de voormalig raadsman van Volkert van der Graaf) messcherp aan, hoe de inmiddels beroemde foto van Volkert in De Telegraaf is gekomen. De publicatie van die foto was namelijk helemaal geen verrassing voor Justitie, zoals het Openbaar Ministerie de afgelopen dagen sterk suggereerde. Integendeel, Volkerts foto verscheen pas in de krant na uitgebreid overleg met, mede op verzoek van en met de volledige toestemming van het openbaar ministerie!

Geen reactie OM

De enorme rel rond Volkert barstte los na een goede aflevering van het televisie programma Brandpunt-Reporter. De maker van het programma, onderzoeksjournalist Vincent Verweij, overtuigde met zijn verhaal door het brengen van feiten en met name, door de rust in uitzending. Hij had, ruim van tevoren en meerdere malen, het Openbaar Ministerie om een reactie op het programma had gevraagd. Maar het OM gaf geen reactie en de uitzending ging dus door, ondanks een kort geding hiertegen van Volkert zelf.

Kop in de krant

In de uitzending was Volkert te zien, undercover gefilmd. Volkert zei dat de hele Telegraaf-foto een opzetje van zijn advocaat was geweest. Hij was dus helemaal niet ineens en zonder zijn toestemming op de foto gezet. Sterker nog, hij wilde juist dat er van hem een foto in de media verscheen, omdat dit ‘een jacht’ op hem van de media zou voorkomen. Dan maar liever zelf als eerste de bal spelen en met je kop in de krant.

Vies gezicht

Met de uitzending opende journalist Vincent Verweij een juridische en politieke doos van Pandora. Direct na het programma ging het los. In kranten verschenen citaten van voormalige korpschefs van politie en diverse politici, inhoudende dat ‘dubieuze advocaten’ echt nu eens op het tuchtrechtelijk schavot moesten worden gezet. In de wandelgangen van de rechtbank zei een officier van justitie, terwijl hij een prei cup-a-soup uit een koffieautomaat liet pruttelen, dat ‘jullie strafadvocaten echt zo’n giga imagoprobleem hebben na die stunts in Badr en Volkert.’ Hij trok er een vies gezicht bij en dronk daarna zijn koffiemachine soep op.

Waarheid is anders

Een paar dagen later is de waarheid totaal anders. Het staat inmiddels vast dat de foto’s van Volkert pas tot stand zijn gekomen na uitgebreid overleg met het Openbaar Ministerie. Over de datum waarop de foto’s zijn genomen, over de plek, over zijn kleding (wel of geen petje op), over wie de fotograaf zou regelen, alles blijkt tot in kleinste details te zijn besproken met het OM. Sterker nog, het hele plan voor de foto kwam grotendeels juist van het Openbaar Ministerie.

Knetter fout

De eerdere suggestie van het OM dat zij pas een dag voor het verschijnen van de foto in de krant, door de advocaat van het bestaan én de publicatie van de foto op de hoogte was gebracht, is dus hartstikke onjuist. Dat is niet een beetje jokkebrokken, dat is gewoon knetter fout bezig zijn. Het Openbaar Ministerie doet dus twee volle dagen of haar neus bloedt en verwijt anderen, en bovendien op een zeer schadelijke wijze, wat zij zelf niet laten kan.

Buiten de rechter

Eerder dit jaar is in het onderzoek naar de moord op Els Borst officieel vastgesteld dat het OM de opdracht van het gerechtshof om de verdachte Bart van U. in de gevangenis te zetten, niet uitvoerde. En met drugshandelaar Cees H. sloot het Openbaar Ministerie een miljoenendeal, die buiten iedere controle van de rechter werd gehouden. De zaak over Volkert roept – opnieuw – dezelfde vragen op. Waarom handelt het openbaar ministerie juist in dit soort gevoelige zaken zo buiten de rechter én de minister van Justitie om?

Open kaart

Minister Van der Steur zei in de Tweede Kamer dat hij ‘heeft vastgesteld dat het OM geen reden heeft gezien om de bewindspersonen te informeren.’ Dus: de toenmalige minister Opstelten en met name zijn staatsecretaris Teeven zijn door het Openbaar Ministerie van geen enkele foto-vergadering op de hoogte gebracht! Dat voorspelt niet veel goeds. Of is de relatie tussen het Openbaar Ministerie en het ministerie juist wel goed, maar is de minister van Justitie opnieuw niet goed geïnformeerd door zijn eigen ambtenaren? Of, en dat is het meest donkere scenario, vond men het bij OM het voor de zoveelste keer niet nodig om dit soort enorme zaken voor te leggen waar zij thuishoren: namelijk bij de rechter en op een openbare zitting. Niets geheims, niets stiekems, niets gemeens, niets jokkebrokkends, maar heel simpel voor iedereen en vanaf de start open kaart spelen. Is dat niet het meest eenvoudige, maar tegelijkertijd ook het meest fundamentele wat een ieder van het Openbaar Ministerie mag verwachten?

Mr. Jillis Roelse is strafrechtadvocaat in Amsterdam