Deze week verschijnt het boek “Nederlandse Moordwijven” van Hieke Jans. Verhalen en achtergronden over vrouwen die vanaf 1975 in Nederland één of meer moorden hebben gepleegd. Een boek over gold diggers, dodelijke jaloezie, wraak en wanhoop. Crimesite sprak met Jans over “Nederlandse Moordwijven”.

De auteur, die eerder – samen met Ralph Schippers – het boek “Seriemoordenaars in Nederland” schreef, heeft zich de afgelopen vijf jaar bezig gehouden met Nederlandse vrouwen die voor moord of doodslag zijn veroordeeld. Uit haar research blijkt dat er sinds 1975 zo’n 360 vrouwen zijn veroordeeld voor moord en doodslag. De laatste tien jaar ligt dat aantal op meer dan 50.

Hoe is het boek tot stand gekomen?
Ik ben begonnen met het maken van een inventarisatie van vrouwen die zijn veroordeeld voor moord en doodslag. Een monnikenwerk, waarbij ik zoveel mogelijk standaard data probeerde te vinden, zoals hoogte van de opgelegde straf, leeftijd van de dader en het jaar waarin het delict werd gepleegd. Het leverde een ellenlange lijst op van meer dan 100 A-4tjes, die ik vervolgens heb ingedeeld in categorieën, zoals Man in de weg (over partnerdoding), Kill your darlings (over het doden van kinderen), Jaloezie, Take the money and run (over roofmoorden), etc. Vervolgens heb ik per categorie een selectie gemaakt van vrouwen en hun zaken beschreven. Het boek heeft tien thematische hoofdstukken, op basis van de belangrijkste motieven van vrouwelijke daders.

Het lijkt me lastig om te bepalen welke vrouwen je selecteert. Hoe heb je dat gedaan?
Ik heb een dwarsdoorsnede gemaakt van vrouwelijke daders en onder andere geselecteerd op leeftijd, etnische achtergrond, seksuele geaardheid en soort misdrijf.
De jongste vrouw die ik in het boek beschrijf is 15 jaar en veroordeeld omdat ze op de uitkijk stond toen haar dronken maatjes besloten een oud echtpaar te overvallen. De oudste vrouw in het boek is 89 jaar en is veroordeeld omdat ze haar man neergestoken had.
Het zijn ook niet alleen maar autochtone vrouwen die moorden plegen. Zo beschrijf ik in het boek de zaak van de vernederde Nederlands-Turkse Zehra D. die werd veroordeeld omdat zij haar man doodschoot.

Is er nog een verschil tussen moorden die mannen en vrouwen plegen?
Over het algemeen kun je stellen dat vrouwen het letterlijk dichter bij huis zoeken dan mannen. Ze moorden met andere woorden vooral in hun directe omgeving. Onderwereldmoorden bijvoorbeeld is een categorie die bij vrouwen eigenlijk niet bestaat. En roofmoorden worden door vrouwen ook heel weinig gepleegd. Er zijn ook overeenkomsten. Als je kijkt naar welke soort moorden vrouwen het vaakst plegen dan zijn dat vooral partnerdodingen. Ook mannen vermoorden relatief vaak hun (ex-)partner.

Wat is de rode draad in al die zaken die je beschrijft?
Je ziet dat verreweg de meeste vrouwen uit een soort van wanhoop hebben gehandeld. Ze werden bijvoorbeeld geteisterd door trauma’s, zoals misbruik, of huiselijk geweld. Doden was voor hen een manier om uit hun uitzichtloze situatie te ontsnappen.

Welke zaak springt er voor jou uit?
In Hollywoodfilms zijn vrouwelijke warriors regelmatig de hoofdpersoon. Denk bijvoorbeeld aan Kill Bill of Killing Eve. Stoere, onafhankelijke vrouwen. In werkelijkheid komen dit soort vrouwen – zeker in Nederland – nauwelijks voor. Een vrouw die in de buurt komt van zo’n fictief personage is Janet S. Zij was 29 jaar toen ze voor de tweede keer werd veroordeeld voor doodslag. De eerste keer werd ze veroordeeld voor de dood van de Algerijn Hachmi Dani in Den Haag. Ze was toen 18 jaar. Elf jaar later vermoordde ze weer een man: de 58-jarige Ton Kuijf. Opvallend is dat in beide zaken een seksuele component speelt. Ton Kuijf, die met een bijl in een chalet om het leven werd gebracht, had volgens justitie verschillende keren seksafspraken met Janet gehad.
Op de dag dat ze in hoger beroep hoorde dat ze 14 jaar met tbs kreeg, heeft ze via een vriendin contact met me gezocht. Zelf vindt ze dat ze onschuldig is en stelt zich zeer strijdbaar op.

Maar in wezen is elke zaak die in het boek beschreven wordt fascinerend. Ada S. bijvoorbeeld is een diep-gelovige christelijke vrouw. Ondanks haar geloof ging ze meedogenloos, haast projectmatig te werk. Haar eerste man komt onder verdachte omstandigheden om het leven. Justitie krijgt het bewijs tegen Ada niet rond. Bij haar tweede man, die acht jaar later komt te overlijden, lukt dat wel. Ada, die dan alweer met een derde man samenwoont en wiens boerderij onder raadselachtige omstandigheden in vlammen op gaat, wordt uiteindelijk veroordeeld tot 16 jaar met tbs.

Over de zaak van Mieke Kuijpers en An Lips zou je zo een Netflix-serie kunnen maken. Kuijpers wordt veroordeeld voor de moord op haar echtgenoot Marcel Koorndijk in Vinkeveen. In de bajes leert ze An Lips kennen, een voormalig gevangenisbewaarster die een straf uitzit omdat ze haar vriendin heeft proberen te elektrocuteren. De twee sluiten vriendschap, die ook nu hun vrijlating stand houdt. Maar dan verdwijnt Mieke spoorloos. An is nadrukkelijk in beeld als verdachte voor de verdwijning, maar de politie weet niet voldoende bewijs tegen haar te verzamelen. Daarmee is het verhaal nog niet ten einde. An Lips wordt twee maanden geleden in haar flat gevonden. Ze is in coma en overlijdt enkele dagen later in het ziekenhuis. De politie stelde een onderzoek in naar de omstandigheden waaronder An werd gevonden, maar vond geen sporen van een misdrijf.

Het boek “Nederlandse Moordwijven” is sinds deze week verkrijgbaar.