Wedzinga: De nieuwe kleren van de rechter

{jcomments on}

Door Wicher Wedzinga

Rinus Otte, vice president van het Gerechtshof Arnhem en hoogleraar in de Organisatie van de rechtspleging aan de Rijksuniversiteit Groningen heeft een boek geschreven over de organisatie van de strafrechtspleging in ons land. Het boek schetst, blijkens de ondertitel, een beeld van wat zich achter de schermen van de rechtspraak afspeelt. Maar die pretentie maakt Otte helaas niet waar. Het boek verzandt in een catalogus van organisatorische en bureaucratische problemen, zonder een adequaat perspectief op een oplossing te bieden.

Dat komt mede omdat in het boek de wisselwerking tussen de organisatorische problemen en de kwaliteit van de strafrechtspraak niet of nauwelijks wordt belicht. Otte verdient waardering voor de openhartige wijze waarop hij het weinig verheffende gekrakeel tussen rechters belicht. De kloof tussen, grof gezegd, zittingsboeren en het bestuur van de gerechten is groot en het onderlinge begrip gering.

De zittingsboeren willen met rust worden gelaten en niet voortdurend worden lastig gevallen met het invullen van formulieren en enquêtes en het bestuur moet er in de huidige tijd vooral voor waken dat de rechtspleging efficiënt gebeurt.

Otte heeft uiteraard gelijk wanneer hij constateert dat ‘de organisatie van de rechtspleging veel te wensen overlaat’. Maar veel verder dan wat vrome wensen komt hij niet. In bijna Bijbels aandoende bewoordingen pleit hij voor meer begrip over en weer.

Het taalgebruik is enigszins gezwollen, maar het boek leest prettig weg. Wat vooral ontbreekt in het boek is een duidelijke structuur. Door het zwalkende betoog van de schrijver is het lezer vaak niet duidelijk welk probleem nu precies speelt en wat Otte als remedie voor ogen staat. Dat laatste erkent Otte overigens ruiterlijk.

Mijn voornaamste kritiek is echter dat Otte tamelijk kritiekloos meegaat in een instrumentele benadering van het strafrecht. Zoveel mogelijk zaken zo snel mogelijk afdoen. Aanhoudingen tot een minimum beperken. Getuigen liefst niet op de zitting, tenzij het onvermijdelijk is. Een wat archaïsche benadering, omdat berechting binnen redelijke termijn daarmee een doel op zich wordt. Te weinig oog voor rechtsbescherming en de rechtspraak van het Europese Hof voor de Rechten van de Mens.

Zo keren we terug naar het begin van de vorige eeuw en heeft de openbare terechtzitting nog steeds het karakter van een verificatievergadering van aandeelhouders.

De titel van het boek is veelzeggend, zij het mijns inziens op een andere manier dan de schrijver bedoelt. In het gelijknamige sprookje van Hans Christian Andersen loopt de keizer naakt rond, terwijl hij meent in een prachtig en uniek kostuum gehuld te zijn. Het wezenlijke probleem waarmee vooral de strafrechtspleging te maken heeft is de onthutsend slechte communicatie met de “klanten”, de buitenwereld en de media. Slecht gemotiveerde beslissingen en weinig affiniteit met beeldvorming.

Het proces Wilders is daarvan een treffend voorbeeld. Juridisch deden de rechters het niet eens zo slecht, maar voor het oog van het volk werden zij als slecht gecaste acteurs afgeslacht. Dat probleem zal zich in de toekomst naar mijn overtuiging steeds meer en nadrukkelijker manifesteren.

Otte heeft daar geen oog voor en volstaat met de op niets gebaseerde conclusie dat wij in ons land een “goede” rechtspraak bezitten. Veel rechters slagen er echter niet goed in, zoals ook Otte signaleert, om een goede communicatie in de rechtszaal met de verdachte te bewerkstelligen en de motivering van vonnissen en arresten is vaak belabberd. De oorzaak daarvan is voor een niet onbelangrijk deel gelegen in de selectie en (technisch-juridische) kwaliteit van rechters.

Eigenlijk zou een volgend boek daarover moeten gaan en zouden rechters zich eens serieus moeten bezinnen over hun externe communicatie. Zo niet, dan blijft de rechter naakt rondlopen in zijn nieuwe organisatorische kleren.

<A HREF=”http://clk.tradedoubler.com/click?a=1875638&p=67859&g=17297694&epi=1001004010301227″ TARGET=”_BLANK”><IMG SRC=”http://www.bol.com/nl/static/images/main/noimage_48x60bnl.gif” ALT=”Onrecht” BORDER=”0″><BR>Onrecht<BR>Rob Otte<BR></A>

Wicher Wedzinga is oud-rechter.