23 september 2025
Slachtoffers erbij slepen is falend beleid maskeren
Gedetineerden komen standaard twee weken eerder vrij. Een mooie primeur van het NOS Journaal maakte vrijdag weer eens duidelijk hoe versimpeling in het nieuws werkt. Lekker: een interne notitie van de Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI). Veel harder kan je het nieuwtje niet hebben. Toch klopte het beeld dat de NOS op vrijdag in de journaals naar buiten bracht juist niet met die DJI-notitie.
Door @Wim van de Pol
In de notitie staat dat de praktijk is dat afgestrafte personen nu vrijwel standaard twee weken eerder worden vrijgelaten dan de bedoeling was. Het is een noodmaatregel om ruimte te creëren in de overvolle gevangenissen. Bronnen meldden aan de NOS dat er nu zelfs plannen zijn om gevangenen nóg eerder vrij te laten.
So far, so good, qua scoop.
Vervolgens schoot de NOS-redactie zich in de eigen voet door prominent verontruste slachtoffer-advocaten en Slachtofferhulp Nederland hun woordje te laten doen. Dat was niet relevant, want het suggereert dat slachtoffers zwaar geraakt worden door deze plannen van DJI.
Laten we zachtjes zeggen dat deze suggestie overtrokken is.
Wie kijkt naar de aard van de delicten waar het om gaat, ziet dat het geen zware geweldsdelicten betreft, geen zedendelicten, en zelfs geen berovingen waar met een wapen is gedreigd. Die categorieën zijn expliciet uitgezonderd. Verder komen grote drugsbaronnen ook niet eerder vrij. Overigens komen steeds meer drugscriminelen met een enkelband thuis te zitten in plaats van in voorlopige hechtenis of gevangenis.
Ook iemand die ernstig gevaar voor anderen op de weg heeft veroorzaakt met gevaarlijk rijgedrag zal niet twee weken eerder vrijkomen.
Wie komen dan doorgaans eerder vrij? Het zijn mensen die veroordeeld zijn tot straffen van maximaal één jaar. Ze pleegden eenvoudige oplichting, schopten dronken een bushokje en andere eigendommen in elkaar, vertoonden gevaarlijk rijgedrag zonder rijbewijs, of gingen in de fout met zeer kleine vormen van drugshandel of drugsbezit. En dan zijn er nog de velen die hun boetes niet hadden betaald. Ook na een veroordeling voor een fietsendiefstal of een eenvoudige winkeldiefstal kan twee weken eerdere vrijlating volgen.
Een “helpdeskfraudeur” die bejaarden bankpasjes en pincodes ontfutselt, pleegt een geweldloos delict, maar komt er toch vaak niet met minder dan een jaar cel vanaf, maar soms wel. Het is de enige categorie waarbij soms sprake is van een mogelijk getraumatiseerd slachtoffer.
Bewindslieden op Justitie stonden de afgelopen jaren beleid voor dat juist méér slachtoffers veroorzaakt.
Wat al met al opvalt, is dat er bij al deze delicten een heel beperkte impact is, en: er is geen sprake van slachtoffers.
Winkeldiefstallen bij de Kruidvat zijn natuurlijk uiterst vervelend, maar Slachtofferhulp staat niet de directie of personeel van winkelketens bij. Advocaten die slachtoffers als specialisme hebben verdienen hun uren niet met de schadelijke gevolgen van dit soort delicten. En toch kwamen zowel Slachtofferhulp als een slachtoffer-advocaat prominent hun zegje doen in het NOS-item.
Door slachtoffers zo nadrukkelijk in het nieuws te brengen, wordt de indruk gewekt dat slachtoffers door dit beleid nu in de kou worden gezet. Zo’n suggestie glijdt prima weg in de empathische bedding die er in de samenleving – terecht – is voor slachtoffers van geweldsmisdrijven. Zeker enkele weken na de moord op een meisje, in de duisternis op straat tussen Ziggo Dome en Makro.
Maar slachtoffers zijn niet nogmaals de dupe van dit DJI-beleid.
Aan de andere kant is het niet zo dat deze DJI-maatregel niet aan het denken zet. Zeker: de Nederlandse bajes is een ondergeschoven kindje. Al decennialang is visie op detentie en recidive ver te zoeken bij bewindslieden op Justitie.
Leuk voor een verkiezingsdebat: wat willen we in Nederland voortaan met misdaad en straf?
De ministers van Justitie slaan op de trommel over zwaarder straffen, willen de PI’s nog voller proppen en tegelijk niet genoeg geld uitgeven om daarvoor personeel in dienst te nemen, beter op te leiden en beter te betalen. PI’s krijgen hun roosters nu al niet rond.
Voor de bühne in talkshows maken ze goede sier, als wrekers die misdaad willen vergelden, en criminelen steeds zwaarder willen straffen. Terwijl uit onderzoek bekend is dat opsluiten niet helpt en juist zwaardere criminelen creëert.
Bewindslieden op Justitie stonden de afgelopen jaren beleid voor dat juist méér slachtoffers veroorzaakt.
En daarbij heersen vanaf de kabinetten Balkenende bezuinigen en versnipperen in het jeugdbeleid, net als op andere beleidsvormen die “soft” zouden zijn, omdat resultaat nu eenmaal niet altijd onmiddellijk in geld is uit te drukken.
Nu zitten we met de brokken.
Het frame dat slachtoffers door cellentekort nu nogmaals gedupeerd worden is politiek heel bruikbaar voor de partijen die op Justitie de bewindslieden met visieloosheid leverden: de kampioenen van het harder straffen.
Zo gaat het vaker vandaag de dag: de discussie wordt verschoven van de werkelijke oorzaken naar een simpele, en liefst emotionele tegenstelling – en een vertekening: tussen enkel dader en slachtoffer.
De interne DJI-notitie was scoop genoeg. Slachtoffers erbij slepen is falend beleid maskeren.
Zie eerdere Crimespots:
Justitie begraaft rapport over ambtelijke corruptie (UPDATE)
Crimefighter Teeven wilde niet dat Astrid Holleeder advocaat werd
Inez Weski en Astrid Holleeder op de weegschaal