Europol (en ook de Nederlandse minister van Justitie Dilan Yesligöz) willen toegang tot versleutelde communicatie van burgers. Alleen zo kunnen criminelen en terroristen worden bestreden, is het argument. Europol riep maandag op tot ‘dringende actie’, naar aanleiding van de introductie van end-to-end encryptie van WhatsApp.

Door @Wim van de Pol

Toen het Openbaar Ministerie in 2016 aankondigde dat cryptoplatform Ennetcom was opgerold ging dat gepaard met de toelichting dat alle gebruikers crimineel bezig waren. In 2017 volgde PGPSafe, in 2020 EncroChat en in 2021 Sky ECC. Ook alle gebruikers van deze platforms waren crimineel, volgens justitie.

Natuurlijk, het merendeel van de gebruikers van deze diensten zou waarschijnlijk geen VOG-verklaring thuis gestuurd krijgen.

Niettemin: alle chats van alle gebruikers van deze diensten werden vastgelegd, terwijl velen op dat moment geen verdachte waren. En later zijn deze chats gebruikt in strafprocessen, tegen eerst niet-verdachte personen. Wetgeving en jurisprudentie is over dergelijke “fishing expeditions” door politie klip-en-klaar: het is onwettelijk.

Het Openbaar Ministerie suste dit probleempje met de stelling dat immers alle gebruikers van deze cryptoplatforms criminele of anderszins sinistere motieven hebben.

De rest is geschiedenis: inmiddels hebben alleen de Europese rechters op het hoogste niveau deze juridische plooien nog niet gladgestreken (ze hebben zich er nog niet over uitgesproken).

En nu blijkt dus dat Europol aangeeft dat na de gebruikers van de “criminele” encryptiediensten alle andere Europese burgers aan de beurt zijn. Ook WhatsApp moet de politie kunnen meelezen.

Gezien de opstelling van de rechterlijke macht tot nu toe kan de burger zich in gemoede gaan afvragen of ambtenaren ook in zijn WhatsApp- of Signal-communicatie fishing expeditions kunnen doen, ook als hij of zij geen verdachte is. En wie houdt toezicht op wat er met de eventueel vastgelegde communicatie van deze burger gebeurt?

Zijn alle Europeanen die apps met end-to-end encryptie gebruiken, zoals WhatsApp of Signal, criminelen? Of is de verdenking dat iedere burger in de toekomst wel eens crimineel zou kunnen gaan handelen genoeg? Is het de ambitie van justitie en politie om gewoon álle communicatie van álle burgers af te luisteren?

Interessant: zijn er onder die af te luisteren “criminele” burgers ook de medewerkers van justitie en politie?

De politie- en justitie-ambtenaren uit Nederland, het Verenigd Koninkrijk en Frankrijk, die in 2020 samen bezig waren EncroChat te hacken, wilden in ieder geval door niemand worden afgeluisterd, zo blijkt uit notulen van onderling overleg en e-mails uit die tijd, die Crimesite heeft ingezien.

Voorbeeldje: het eerste punt van de vergadering in een conference-call van 27 februari 2020 is duidelijk. Veilige communicatie: alle deelnemers wisselen pgp-sleutels uit om hun e-mails te encrypten.

Maar goed, wie niets te verbergen heeft en geen crimineel is, die heeft ook niks te vrezen, zo is de visie van de minister.