Het wetenschappelijk bureau van het ministerie van Justitie liet onderzoek uitvoeren naar hoe de bestrijding van de maffia in Italië ook in Nederland toegepast zou kunnen worden. Opvallend is dat in Italië nauwelijks gemeten is wat het effect van de maffiawetgeving is geweest in de laatste dertig jaar. Deskundigen vinden dat in Nederland meer gebruik moet worden gemaakt van artikel 140, dat gaat over deelname aan een criminele organisatie. Crimesite vatte het onderzoek samen.

Door Joost van der Wegen

Aanpak

Het WODC (Wetenschappelijk Onderzoek- en Documentatiecentrum) kwam tot de conclusie dat een aantal punten belangrijk is in de Italiaanse aanpak van de maffia. Ten eerste is duidelijk gemaakt waar de maffia-methode voor staat: dat is voor een organisatie van twee of meer personen die in staat is om anderen te intimideren, te onderwerpen, en waar een zwijgplicht heerst.

De maatregelen hiertegen staan opgenomen in het wetsartikel 416 bis, dat deelneming aan zo’n organisatie strafbaar stelt. Ook het faciliteren van de maffia, de medeplichtigheid, is in het wetboek van strafrecht opgenomen.

Op de loer

De onderzoekers stellen vast dat zo’n artikel in het Nederlandse strafrecht niet is opgenomen, maar merken daarbij op dat artikel 140 in het Wetboek van Strafrecht, deelname aan een criminele organisatie, al voldoende mogelijkheden biedt. Ze geven alleen aan dat dit wetsartikel in de praktijk ‘nog niet op voldoende schaal op criminele samenwerkingsverbanden wordt toegepast’.

Bij het Italiaanse wetsartikel ligt ook nog op de loer dat niet altijd duidelijk is waar de grens voor de advocaat ligt. ‘Wanneer verdedigt hij de rechten van de verdachte, en waar begint de illegale medeplichtigheid’.

Streng

In Italië is er een speciaal ‘maffiaparket’, waar alle informatie verplicht heen gestuurd moet worden. Zij werkt op nationaal niveau.

Voor wat betreft de kroongetuigenregeling. Daarvoor gelden strenge afspraken, en de bescherming van kroongetuigen staat los van toezeggingen in het strafproces.

Ook wordt er veel gebruik gemaakt van video-conferencing vanuit de gevangenis en krijgen verdachten regelmatig een strafkorting als zij van een deel van hun verdediging afzien.

Als problematisch wordt gezien dat officieren van justitie als crime fighters kunnen gaan opereren en dat de grenzen tussen carrières van officieren en rechters niet altijd even duidelijk zijn. Voor wat betreft de kroongetuigenregeling zien Italiaanse geïnterviewde deskundigen problemen bij de bescherming van kroongetuigen en hun naasten.

Voor wat betreft de kroongetuigenregeling zien Italiaanse geïnterviewde deskundigen problemen bij de bescherming van kroongetuigen en hun naasten

Zinvol

Volgens Nederlandse deskundigen heeft een speciale maffia-aanpak in dit land niet zoveel zin, nu er geen capaciteit in de strafrechtketen is om zich hier specifiek op te richten. Een landelijke coördinatie van zaken vindt men wel zinvol.

De Italiaanse kroongetuigenregeling zou ook inspiratie bieden aan de Nederlandse regeling, waar scherpe kritiek op is. Men is ook voor een ruimere ontnemingsregeling, als dit maar proportioneel gebeurt en vaststelling van vermogen nauwkeurig gebeurt.

Opvallend is dat er in Italië nauwelijks cijfers zijn die ondersteunen dat de aanpak daar in de laatste dertig jaar heeft gewerkt, behalve dat het aantal moorden drastisch is gedaald. Maar niet duidelijk is of dat een relatie heeft met de antimaffiawetten.

Conclusie van de onderzoekers is dat er een duidelijk begrip moet komen van het aan te pakken criminele fenomeen, een zo goed mogelijke opsporing, vervolging en berechting, minimumstraffen, en beloningen die verdachten en veroordeelden moeten prikkelen om mee te werken met justitie.

Tenslotte moet de criminele organisaties zo vroeg mogelijk hun geld worden afgepakt.