De politie in Nederland geeft jaarlijks 7,3 miljard euro uit, het meeste geld gaat naar de bestrijding van drugshandel. Zoveel is wel duidelijk. Maar volgens onderzoek van Follow the Money weet niemand in het Nederlands bestuur of daarbuiten hoeveel geld de drugsbestrijding in totaal kost. Ook het Openbaar Ministerie, Defensie, de douane en de FIOD, de brandweer en instanties als de Voedsel- en Warenautoriteit zijn er veel geld aan kwijt. En nog los daarvan zijn er de kosten voor de rechterlijke macht.

Extra geld

Afgelopen week vroegen regioburgemeesters, die verantwoordelijk zijn voor de openbare orde en veiligheid in de regio, in een gezamenlijke brief het (komende) kabinet om 400 miljoen euro extra voor de politie. De politie kan de werkdruk namelijk niet meer aan, schrijven ze. In 2019 vroegen de veiligheidsregio’s ook al extra geld, vooral voor de bestrijding van drugscriminaliteit, en dat kwam er ook.

‘Nul effect’

Een gevolg van de zware focus van de politie op langlopende en capaciteit verslindende onderzoeken naar georganiseerde criminaliteit is dat andere vormen van criminaliteit, die grote impact op burgers hebben, er bekaaid vanaf komen. Bijvoorbeeld inbraken, berovingen, diefstallen, cybercriminaliteit, zedenmisdrijven en de veiligheid op straat. De oorspronkelijke taak van de politie – beschermen van burgers en samenleving –  of meer blauw op straat staat erg onder druk.

Deze week kondigde de minister van Justitie Dilan Yesilgöz opnieuw aan de strijd tegen georganiseerde drugscriminaliteit te zullen intensiveren. Follow the Money schrijft dat beleidsmakers opvallend weinig interesse tonen in de effectiviteit van de bestrijding van de drugshandel. ‘Zo heeft de grootste kostenpost – het bestrijden van cocaïnesmokkel en -handel – tot nog toe nul effect gehad op het aanbod, de prijs en het gebruik.’

Dit ondanks de grote successen die de recherche boekte door de hacks op EncroChat en Sky ECC. De prijs in de groothandel en op straat stijgt niet.

Schatting

Er zijn wel ramingen gemaakt van de kosten van de drugsbestrijding. In 2020 kwam consultancykantoor Andersson Elffers Felix op een schatting van tussen de 3,2 miljard en 4,1 miljard euro per jaar. Daarbij werd direct aangetekend dat 4,1 miljard per jaar ‘waarschijnlijk’ een onderschatting is. Ook de onderzoekers van Andersson Elffers Felix liepen tegen het probleem aan dat er weinig betrouwbare cijfers zijn.

Een van de redenen dat deze cijfers mogelijk een onderschatting zijn is dat het percentage van de politie-inzet op drugs waarschijnlijk te laag is. Andy Kraag, hoofd van de Landelijke Recherche, schatte vorig jaar in een uitzending van het tv-programma Op1 dat driekwart van zijn mensen bezig is met drugs, en dat geldt volgens hem ook voor de regionale recherche. Jan Struijs, voorzitter van de Nederlandse Politiebond (NPB), hoorde intern een percentage van tussen de 60 en 70 procent. Het is soms ook moeilijk in cijfers te vatten.

‘Ondermijning’

Ook de term ‘ondermijning’ veroorzaakt verwarring, met name ook wat betreft doel en effectiviteit. Er gaat veel geld naar meer dan honderd projecten die ‘ondermijning’ moeten bestrijden. De effecten ervan worden niet gemeten.

Ook blijken er nauwelijks meetbare doelstellingen te zijn geformuleerd waar het gaat om het afpakken van winsten van drugscriminelen, en resultaten laten zich ook nauwelijks meten. Er is geen ‘Afpakmonitor’, die voortdurend bijhoudt wat de justitie jaarlijks weet binnen te halen van het vermogen van (drugs)criminelen, schrijft Follow the Money. Zelfs het bijhouden van in beslag genomen cocaïne stuit op registratieproblemen.