De politie gaat in Rotterdam persoonsgericht fouilleren op wapens. Ook in Den Haag overweegt men dit te doen. Tot nu toe mochten algemene fouilleeracties alleen na een verordening van de burgemeester in bepaalde gebieden. Deze nieuwe werkwijze is onrechtmatig omdat ze is gericht tegen specifieke personen.

Door Michel van Stratum

Deze politiepraktijk past in een grotere onrechtmatige praktijk om grote groepen met name buitenlandse of donkergekleurde vaak jonge manlijke burgers aan vergaand privacy-schendend onderzoek te onderwerpen, zoals staandehoudingen van voertuigen, onderzoek in de hele auto, fouillering van bestuurder en inzittenden op straat ten overstaan van vele anderen, aanbellen en ongevraagd woningen binnengaan, zogenaamd alles met toestemming.

Er wordt doorgaans gezegd dat de agenten daartoe bevoegd zijn, dat als je weigert je mee moet naar het bureau. Maar vragen staat niet altijd vrij, zo heeft de Autoriteit persoonsgegevens ook al geoordeeld. Temeer omdat veel burgers hun rechten niet weten of de taal niet spreken. Het is machtsmisbruik die niet past in een rechtstaat. Naar mijn mening dient de wetgever (het parlement dus) – en niet het Openbaar Ministerie en de burgemeester – in de wet te bepalen, welke bevoegdheden de politie heeft. Zeker als de privacy in het geding is en het structureel is, zoals in deze gevallen.

De politie gaat er ook bij het persoonsgericht fouilleren van uit dat meestal toestemming wordt gegeven (zogenaamd wordt altijd eerst “gevraagd”), omdat burgers niet durven te weigeren, om de redenen die ik hierboven noemde.

Bij persoonsgericht fouilleren wordt een bekende van de politie uitgekozen. Het is de vraag, of de politie en het OM niet vanwege (o.a.) privacywetgeving verplicht zijn vooraf onschuldige burgers expliciet te melden, dat zij op een zwarte lijst staan van persoonsgericht fouilleren, hoe ze tot die negatieve screening zijn gekomen en hoe je van de lijst af kan komen. De rechtswaarborgen voor de mensen die gefouilleerd worden zijn nu naar mijn mening onder de maat.

Als er al een zaak op de zitting voor de rechtbank komt, is het de vraag of een advocaat daar inhoudelijk en effectief verweer over voert. Het is een feit van algemene bekendheid, dat de door veel advocaten in strafzaken verleende rechtshulp vaak onder de maat is, met name door niet in strafrecht gespecialiseerde advocaten.

Als al een verweer over onrechtmatig verkregen bewijs al wordt gehonoreerd door de rechter dan volgt (op de voet van artikel 359a Sv) meestal als sanctie géén uitsluiting van verkregen bewijs maar een lichtere sanctie, zoals een kleine strafkorting.  Of zelfs volstaat de rechtbank alleen met de vermelding dat de opsporing onrechtmatig was, zonder dat enige sanctie wordt toegepast. De strafrechters zitten helaas vaak op schoot bij de politie en OM en is vaak weinig kritisch, ook doordat de Hoge Raad veel door de vingers ziet op het gebied van geschonden vormvoorschriften door de politie en OM.

De dynamische verkeerscontroles zijn daarvan een voorbeeld.

De gedachte van het Rotterdamse Openbaar Ministerie en burgemeester is uiteraard ook: ‘Als de rechter onze praktijk al onrechtmatig acht, kunnen we naar de politiek stappen en zeggen: ‘Kijk, deze betrapte crimineel met een wapen in zijn auto of die op de openbare weg een wapen draagt, laat de rechter zo maar lopen, kom in actie!’.

Deze onwenselijke praktijk past ook in het huidige politieke denken, zoals in het geval van de schokkende en tragische dood van advocaat Derk Wiersum. Over zijn rug heen maken politie en politiek direct misbruik door dezelfde dag nog openlijk meer bevoegdheden te eisen. Maar oprichting van weer een nieuw politieteam is volgens mij niet de oplossing. Denk nog aan het onderzoek van de parlementaire commissie Van Traa. Die had kritiek op de politiepraktijk van ongericht veel informatie vragen (een database van 17.000 subjecten). Beter kan worden geïnvesteerd in de kwaliteit van de informatie, zoals in Duitsland.

Michel van Stratum is strafadvocaat te Nootdorp.