Het Openbaar Ministerie heeft erkend dat de recherche een speciale software gebruikt om chats van Sky ECC en EncroChat te lezen en te selecteren, die rechtbanken niet kennen. Rechercheurs zetten vanuit dat programma chats en bijbehorende gegevens handmatig over in de Excelsheets van strafdossiers die de rechtbanken te lezen krijgen. Kan de recherche de gegevens die de rechters lezen dan zelf manipuleren?

Door @Wim van de Pol

In juni bleek in een dossier van een strafzaak in Curaçao, dat advocaat Yehudi Moszkowicz ontving, een afbeelding te zitten van software die de recherche gebruikte om door een hack gekraakte chats van Sky ECC te lezen.

In dat programma bleek informatie over locaties van Sky-telefoons beschikbaar te zijn die in strafdossiers ontbreekt, en waarvan het Openbaar Ministerie in alle zaken stelt dat die er niet is. Voor het bewijs zijn locaties van telefoons belangrijk.

Nu blijkt dat deze software ook wordt gebruikt voor chats van EncroChat en dat de beschikbare locatiegegevens nog veel nauwkeuriger zijn.

Antwoord

Moszkowicz stelde in een aantal strafzaken waar chats van Sky en EncroChat een hoofdrol spelen hierover vragen aan het Openbaar Ministerie.

Rechtbanken hebben als antwoord inmiddels een antwoord van officieren van justitie ontvangen.

Er bestaat inderdaad een interface waarmee gehackte chats door de recherche worden gelezen, schrijven de officieren.

Wie maakt afwegingen?

Uit een van de dossiers die Moszkowicz onder zich heeft, komt een screenshot voor van software waarin EncroChat-berichten te lezen zijn. De rechercheur schrijft dat informatie daaruit wordt gekopieerd en in een Excelbestand geplakt dat in het strafdossier van de rechtbank komt. Moszkowicz:

Berichten worden dus handmatig overgenomen. Maar belangrijk is dat niet alle data worden overgenomen. Zoals gegevens over gsm-masten waar telefoons in de buurt zijn geweest. Er is een selectie. Dat houdt in dat er afwegingen zijn gemaakt over de relevantie en bewijswaarde van bepaalde gegevens. Maar wie maakte die afwegingen dan? En waarom? En waarom weet de rechtbank niets over die afwegingen?

Moszkowicz stelt ook de vraag wat de reden is de recherche de moeite neemt om al dat handmatige werk te doen. Waarom dat knippen en plakken naar Excel als de chatberichten met de bijbehorende “verkeersgegevens” blijkbaar op een heel overzichtelijke wijze in de politie-software te lezen zijn?

Gsm-masten

Per Encro-bericht blijkt de recherche dus te weten met welke gsm-mast die is verzonden, dus waar de telefoon zich bevond. Met een druk op de knop kan justitie die informatie aan rechtbank en advocaat aanleveren, maar dat gebeurt dus standaard niet. Moszkowicz:

Dat is nogal van belang. Want als justitie zegt die telefoon was in Scheveningen en mijn cliënt zegt: ja, maar ik was in Amersfoort, dan kan ik daar een verweer op voeren. Als ik die informatie niet heb kan ik dat niet.

Europol

In 2020 en 2021 keek de politie live mee met berichten die gebruikers van respectieveljk EncroChat en Sky ECC aan elkaar verstuurden. Door een hack van de servers in Noord-Frankrijk was de politie heimelijk in staat de versleutelde berichten van gebruikers te bekijken.

De berichten werden verzameld op computers van Europol in Den Haag. Aangesloten landen kregen van Europol vervolgens pakketten met informatie uit die onderschepte chats. Die pakketten gingen daarna naar tactische onderzoeksteams in de verschillende landen.

Bij de Nederlandse politie belandden de berichten dan in de speciale software van de recherche die de rechtbanken dus niet kennen.

Moord 1%

Op de screenshots van de software die Moszkowicz heeft gekregen per bericht staan aanduidingen zoals ‘assasination (liquidatie) 1%’. Het lijkt erop dat een algoritme dat bericht in verband brengt met een soort delict, en met de kans dat het bericht betrekking heeft op zo’n delict.

Dat is in overeenstemming met informatie over de selectie van de gehackte berichten die al eerder bekend werd. Bij Europol werden de binnenkomende berichten gescand op urgentie. Berichten waar onmiddellijk actie op genomen moest worden, zoals moordplannen of -opdrachten werden apart gezet.

Moszkowicz heeft over de software in verschillende grote strafzaken vragen gesteld.