Waarom kwam Thomas van der Bijl vrij?

Officier van justitie Michiel van IJzendoorn was vrijdagochtend getuige bij het gerechtshof in Den Haag in een civiele procedure van Caroline Rijke, de weduwe van de in 2006 doodgeschoten Thomas van der Bijl (foto). Zij strijdt voor een schadevergoeding van de staat. Volgens haar heeft de staat de zorgplicht geschonden toen haar man anonieme bedreigde getuige was. Toenmalig officier van justitie Fred Teeven zorgde ervoor dat Van der Bijl in april 2006 op vrije voeten kwam. Kort daarna werd Van der Bijl doodgeschoten.

Door @Wim van de Pol

Van der Bijl voerde in 2005 en 2006 in het diepste geheim gesprekken met Teeven omdat hij anonieme bedreigde getuige in de afperszaak tegen Willem Holleeder zou worden. Eind maart werd Van der Bijl toevallig in een hasjonderzoek van Van IJzendoorn aangehouden. Toen hij in bewaring zat kreeg deze een telefoontje van Teeven.

Vrije voeten

Teeven vroeg hem of hij het noodzakelijk zou vinden dat Van der Bijl vast zou blijven zitten. Van IJzendoorn: 'Ik zei hem dat dit niet hoefde en dat ik eigenlijk niet van plan was gevangenhouding te vorderen omdat Van der Bijl een kleine, voorbijgaande vis was. Teeven zei me niet waarom hij wilde dat Van der Bijl op vrije voeten bleef. Hij sprak niet over bedreigingen. Ik wist niets van een sleutelrol van Van der Bijl in het Kolbakonderzoek naar Holleeder. Ik hoorde de naam van Van der Bijl voor het eerst. Het telefoontje van Teeven heeft geen rol gespeeld bij mijn beslissing geen gevangenhouding te vorderen.' De bewering van Van IJzendoorn dat er niet besproken is over een bedreiging van Van der Bijl lijkt in tegenspraak te zijn met wat Teeven in 2009 verklaarde, namelijk dat mogelijk het risico in het telefoongesprek wel ter sprake is geweest.

30 ton hasj

De beslissing van Van IJzendoorn om geen gevangenhouding van Van der Bijl te vorderen, terwijl hij dat wel deed tegen alle andere verdachten, is heel opmerkelijk. Van der Bijl was verdachte in een zeer groot onderzoek naar hasjsmokkel. De organisatie vervoerde hasj naar Nederland en vervolgens naar Scandinavië. Van der Bijl werd eind maart 2006 aangehouden in een Fiat-bestelbus met 800 kilo hasj. In een loods van Van der Bijl lag nog eens 1968 kilo. Later werd in Breda nog eens 30 ton hasj gevonden.  

Antecedenten

Van IJzendoorn vond in 2006 niet dat de antecedenten van Van der Bijl zwaar moesten wegen bij de afweging of hij hem langer wilde vastzetten. Van der Bijl behoorde tot de coterie van de Heinekenontvoerders en was in 1997 veroordeeld wegens lidmaatschap van de criminele organisatie van Cor van Hout, tot drie jaar cel, wegens onder meer het voorhanden hebben van 40 vuurwapens en medeplegen van de smokkel van hasj. Eén van de medeverdachten van Van der Bijl bleef uiteindelijk bijna een jaar in voorarrest en kreeg een gelijkwaardige straf opgelegd.  

Holleeder

Een centrale vraag in de civiele zaak is of de beslissing van Teeven om Van der Bijl op vrije voeten te laten komen juist was. Er was namelijk informatie voorhanden dat Van der Bijl ernstig werd bedreigd. Van der Bijl had bijvoorbeeld aan Teeven gezegd dat hij erg bang was te worden vermoord. Hij noemde daarbij tegenover Teeven de naam van Willem Holleeder. Teeven wilde Van der Bijl na zijn arrestatie snel uit het huis van bewaring krijgen. Hij dacht dat daar de verhoren als anonieme bedreigde getuige teveel zouden opvallen. Bovendien had hij haast. Hij wilde dat Van der Bijl snel verklaringen zou afleggen tegen Willem Holleeder.

 

Vermijdbaar

De rechter zal moeten besluiten over de vraag of het risico dat het Openbaar Ministerie nam om Van der Bijl vrij te laten en niet te beschermen vermijdbaar en dus verwijtbaar was. Van der Bijl wilde overigens, volgens Teeven, geen bescherming en hij wilde ook niet in een getuigenbeschermingsprogramma treden.

Meineed

In april van dit jaar is de huidige staatssecretaris Fred Teeven als getuige gehoord in de zaak. Jop Fellinger, de advocaat van Rijke, heeft daarna aangifte van meineed gedaan tegen Teeven. Het Openbaar Ministerie in Den Haag doet momenteel onderzoek naar die aangifte.

Lees meer over de moord op Thomas van der Bijl in het boek De Liquidatie Dossiers.