Wim Endstra probeerde mij te vermoorden omdat ik mijn ingelegde geld van hem terugvroeg, denkt oud-xtc-handelaar Ronald van Essen. Zijn advocaat wil in een openbaar getuigenverhoor voor de rechtbank aantonen hoe Endstra zijn imperium bouwde op het geld van Van Essen. Deel 3 van de Crimesite-serie over een vergiftigde vriendschap.
Door @Wim van de Pol
Ronald van Essen liep onder meer een ernstige hersenbeschadiging op bij de aanslag op Tweede Kerstdag 1999.
Dát hij een zekere som aan contant geld bij Endstra (foto) inbracht kan gevoeglijk worden aangenomen. Er is ampel bewijs aanwezig. De vraag is vooral hoeveel geld dat betrof. Maar, Endstra zelf heeft bij leven steeds ontkend dat er aan Van Essen nog iets terug te betalen was.
In de fameuze “achterbankgesprekken” die hij niet lang voor zijn dood, in 2003 en 2004, voerde met politierechercheurs zei hij dat Van Essen inderdaad ter waarde van ‘5 miljoen’ had ingelegd, maar dat hij dit geld had terugbetaald.
Vier jaar eerder, direct na de aanslag op Van Essen in 1999, had hij nog ten stelligste ontkend dat hij geld van Van Essen in beheer zou hebben. Hij verklaarde toen dat hij het geld dat hij ooit van Van Essen had gehad, had ‘terugbetaald aan het Openbaar Ministerie’. Zou dit waar zijn? Hiervan is echter nooit publiekelijk gewag gemaakt, en Van Essen ontkent dit.
Schatting
In het verzoekschrift om een openbaar getuigenverhoor aan de rechtbank Amsterdam heeft advocaat Peter Schouten op basis van beschikbare dossierstukken en getuigenverklaringen een schatting gemaakt van de geldstromen waar Van Essen recht op zou kunnen hebben.
In 1998 nam justitie in Haarlem in een strafrechtelijk onderzoek in de gevangenis een aantal diskettes in beslag bij Ronald Van Essen. Hierop stond de provisoire boekhouding die hij zelf opstelde en aan Endstra liet zien. Een uitdraai hiervan droeg deze bij zich toen hij werd doodgeschoten in 2004.
Rechercheurs schreven in het opsporingsonderzoek “Brabant” te ‘vermoeden dat Ronald van Essen een aanzienlijk aandeel heeft in het bedrijf van Endstra’. Er waren verschillende lijstjes, waarbij volgens de politie “BOS” Endstra betrof en “Nek” Mink Kok.
Boekhouding
Uit het overzicht zou blijken dat Van Essen voor het aankopen van de in dit overzicht genoemde onroerend goed totaal tien miljoen gulden bedroeg, bezittingen in Amsterdam-Zuid, IJmuiden, Schiphol en Vlaardingen. Daarnaast werd er voor miljoenen geïnvesteerd in cacaoloodsen in het Amsterdamse westelijk havengebied. De recherche reconstrueerde in onderzoek Brabant de werkwijze van Endstra. Volgens advocaat Schouten blijkt daaruit dat Endstra:
kort na de aanschaf van deze panden op 1 oktober 1991, feitelijk alles in het werk heeft gesteld om het ondoenlijk, zo niet onmogelijk, te maken ooit nog te kunnen bepalen welke (verkoop)winst tussen de twee vrienden verdeeld diende te worden.
Over het aandeel van Van Essen stond niets op papier, hoewel er in het begin sprake was van een boekhouding over de gemeenschappelijke die zus Astrid Endstra bijhield. Bij de zakelijke besprekingen reikte Astrid de boekhouding ook altijd aan, aldus Ronald van Essen. Van de jaren tachtig tot in de jaren negentig werd het Endstra-kantoor aan de Apollolaan 109 was ook zijn kantoor. Later zei hij dat Endstra alles ‘in zijn hoofd’ had.
Eigendom gesplitst
Op dezelfde dag in 1991 dat Endstra het pakket voor 14,3 miljoen gulden aankocht sloot hij een hypotheek af van ruim 13 miljoen gulden op het gezamenlijke onroerend goed. Die bezittingen werden samengevoegd met onroerend goed dat níet samen met Van Essen was aangekocht. En in talloze structuren en BV-structuren was het overzicht verloren. Van sommige panden werd de economisch eigendom gesplitst van de juridisch eigendom. Andere panden verkochten BV’s van Endstra door aan een vennootschap of exploitatievereniging waar Endstra het voor het zeggen had, terwijl het recht van hypotheek op de onroerende zaken bleef rusten. Dan werd het economisch eigendom van een aantal lidmaatschappen van het ene deel van het gesplitste pakket weer verkocht aan een ander vastgoedbedrijf, eveneens bestuurd door Endstra, terwijl het juridisch eigendom van een ander deel van het gesplitste pakket weer overging naar een andere bedrijf van Endstra.
Hoge hypotheken
Endstra was mede met het kapitaal van Van Essen in staat om zeer hoge hypotheken los te krijgen. Op 6 juli 1994 verstrekte Deutsche Bank een hypothecaire lening van 88.093.350 gulden. De zekerheid was een groot deel van de panden die van Van Essen en Endstra eerder samen hadden aangekocht. Middels complexe transacties en constructies was het vrijwel ondoorzichtig wat het rendement van de investering van Van Essen was geweest. En dus viel niet meer te doorzien welke verkoop- of exploitatiewinsten Endstra met Van Essen zou moeten delen.
Eiland
Een voorbeeld is de verkoop op 18 oktober 1994 van twaalf lidmaatschappen op het gebruik van de woningen in “blokken” in Amsterdam -Zuid voor 1,4 miljoen gulden. Endstra deelde dit nooit mee aan Van Essen. Hij rapporteerde ook nooit over gerealiseerde winstgroei op de inleg. Endstra zei volgens Van Essen steevast: ‘bij 1 miljard stoppen we’. Over de investering via Liechtenstein in een Indonesisch eiland deelde Endstra halverwege de jaren negentig aan Van Essen mede dat dit eiland door een cycloon zou zijn getroffen. Advocaat Schouten doet nog onderzoek naar de geldstromen en opbrengsten in dit project. Endstra en Van Essen kochten ooit samen voor 1,8 miljoen gulden en Sunseeker-jacht (1 miljoen inleg door Van Essen). De opbrengst van de verkoop van dit schip is nooit transparant geworden. Van een investering in grond een parkeergarage in het Spaanse Marbella heeft Van Essen volgens een getuige en mede-investeerder nog een vordering van 1,5 miljoen gulden. Advocaat Schouten zegt te beschikken over eigendomsbewijzen en andere stukken over de aanschaf met geld van Van Essen van een villa in Marbella.
29.356.694 euro
Verrekend met de aanzienlijke bedragen die in de loop der jaren aan Ronald van Essen of aan diens vriendin Gaby zijn gedaan komt advocaat Schouten uit op een vordering aan de erven Endstra van 29.356.694 euro.
Dat is een voorlopige en indicatieve berekening die uit de dossiers op te maken zou zijn. Schouten in zijn verzoek aan de rechtbank:
Finale wetenschap over welke titels ten grondslag liggen aan de vorderingen van Van Essen is van geval tot geval een van de vragen die moet worden beantwoord door het voorlopig getuigenverhoor dat Van Essen thans aan de rechtbank verzoekt.
Het vermogen is, volgens Schouten, zonder recht of titel bij Endstra en/of diens rechtsopvolgers terecht gekomen. Schouten: ‘Van Essen wenst hetgeen hem toekomt’.
(wordt vervolgd)
Zie de eerste delen van de serie: