In Italië heeft de Corte di Cassazione (de Italiaanse Hoge Raad) een zaak teruggewezen naar de rechtbank omdat het Openbaar Ministerie geen informatie heeft gegeven over de manier waarop berichten van Sky-ECC door de Nederlandse, Franse en Belgische politie zijn verkregen. De Italiaanse Hoge Raad stelt dat daarom de Sky-berichten in de zaak moeten worden uitgesloten van het bewijs, zelfs al gaat het alleen maar om een procedure over het voorarrest. Het gaat om de zaak van een mede-verdachte in het onderzoek tegen de Albanees Elvis “Spartaco” Demce, naar maffia-praktijken. De Italiaanse Hoge Raad lijkt het daarmee onmogelijk te maken in Italië nog langer Sky-bewijs te gebruiken zonder dat de rechtbank inzage krijgt in hoe de hack van Sky-ECC door de politie heeft plaatsgevonden. Net als in Nederland weigert het Italiaanse Openbaar Ministerie daar informatie over prijs te geven.

Door @Wim van de Pol

In het voorjaar van 2021 eindigde een grote operatie van de politie naar encryptiedienst Sky-ECC met een “live-fase” waarbij alle berichten van alle Sky-gebruikers twee maanden lang werden gelezen en opgeslagen door de politie. De Nederlandse politie leidde deze operatie die zich bij servers van Sky in het Franse Roubaix afspeelde. De Nederlandse, Franse en Belgische politie vormden samen een JIT (joint investigation team). Via Europol kregen lidstaten de beschikking over Sky-berichten die gebruikers in hun land hadden verstuurd. Dus ook Italië.

‘Kan niet worden gebruikt’

Het arrest van de Italiaanse Hoge Raad is al van 15 juli van dit jaar maar is pas recent gepubliceerd en in Nederland bekend geworden. In het arrest schrijft de Italiaanse Hoge Raad dat:

Het proces-verbaal van de carabinieri (…) met de na ontcijfering van via het het Sky-ECC-systeem uitgewisselde chats kan niet in het proces worden gebruikt, aangezien het verzoek van de verdediging om de door Europol geleverde documentatie ter beschikking te stellen was afgewezen door de officier van justitie. Die had geantwoord dat het ging om informatie-uitwisseling tussen politiediensten van verschillende landen, die niet in het proces kon worden gebruikt.

De gevraagde ‘documentatie’ van Europol zag op de manier waarop de data waren verkregen, verzameld en opgeslagen.

‘Fundamentele beginselen’

Net als in Nederland hadden de lagere rechters in Italië in de zaak geoordeeld dat de manier waarop de Sky-berichten waren verkregen, dus de manier van hacken en het rechterlijke toezicht dat daarop was geweest, niet in het procesdossier hoeven te worden opgenomen omdat het ging om ‘informatie-uitwisselingen tussen politiekorpsen van verschillende landen’.

Maar de Hoge Raad in Italië vindt dat het toch noodzakelijk is voor de Italiaanse rechter om te onderzoeken of:

de wijze van verkrijging van dat berichtenverkeer niet in strijd is met dwingende regels en fundamentele beginselen van ons rechtsstelsel. Dit impliceert kennis van de wijze van verkrijging van genoemd materiaal.

Nu die kennis over de hack op Sky er niet is zijn de Sky-berichten wat betreft de Italiaanse Hoge Raad niet bruikbaar. De Romeinse rechtbank mag het Sky-bewijs niet gebruiken als bewijs om de verdachte in voorlopige hechtenis te houden. De verdachte is inmiddels onder voorwaarden vrijgelaten, aldus zijn Italiaanse advocaat.

Nog niet aan de beurt

In Nederland hebben advocaten vergelijkbare argumenten aangevoerd als hun collega’s in Italië. Ook zij hebben gevraagd om openheid te geven over de manier waarop de politie Sky-ECC heeft gehackt. Het Openbaar Ministerie heeft tot nu alleen mondjesmaat daaraan gevolg gegeven, onder meer door te erkennen dat Nederlandse specialisten een grote rol speelden.

Advocaat Justus Reisinger heeft contact gehad met de advocaat in de Italiaanse zaak en denkt dat de uitspraak van de Italiaanse Hoge Raad en diens argumentatie van groot belang kan zijn: ‘De Nederlandse Hoge Raad lijkt nog lang niet aan de beurt om een inhoudelijk oordeel over Sky-zaken te vellen, omdat de meeste Sky-zaken hier nog bij de rechtbanken lopen en er nog geen cassatie kan worden ingediend. Dat neemt niet weg dat de Italiaanse Hoge Raad precies hetzelfde zegt wat wij, als advocaten, zo vaak in onze pleidooien benoemen bij verschillende rechtbanken. Dit arrest is bijzonder, want ook de Italiaanse Hoge Raad weet van het interstatelijke vertrouwensbeginsel, maar meent toch dat meer transparantie is vereist voor de verdediging.’

De argumentatie uit deze Italiaanse zaak zal Reisinger morgen inbrengen en gebruiken bij een zaak die speelt voor de rechtbank Amsterdam.