Doordat ongeveer 23.000 sms-berichten in handen zijn gekomen van The New York Times is nu duidelijk dat in Mexico de ontvoering en moord op 43 studenten (in 2014) is uitgevoerd door overheidsdiensten als politie en leger in opdracht van een drugskartel. Volgens The New York Times wijzen de sms’jes erop dat indertijd vrijwel elke tak van de regering in dat deel van Zuid-Mexico voor de criminele groep Guerreros Unidos werkte.

Het dossier ontleedt volgens de krant een voorbeeld van de totale corruptie die het systeem van de drugshandel, en de bestrijding daarvan, in Mexico tot gevolg heeft gehad.

Directe bevelen

Er loopt in Mexico momenteel onder leiding van een onderminister van het ministerie van Binnenlandse Zaken onderzoek van een commissie naar de zaak. Het dossier (met onder de sms-berichten) is door de Amerikaanse Drug Enforcement Administration (DEA) – pas vorig jaar – aan de commissie overhandigd.

Het blijkt nu dat politiecommandanten van de lokale politie die fatale nacht in 2014 bij de stad Iguala (in de staat Guerrero) hun agenten opdracht gaven de bus met de studenten aan te houden en te ontvoeren. De onderwijzers in opleiding waren op weg naar een protestmars in Mexico-Stad.

De politie volgde directe bevelen op van het drugskartel, zo staat het in de sms-berichten.

Ook gaf een van de commandanten van de politie wapens aan kartelleden, terwijl een ander op bevel van het kartel jacht maakte op rivalen.

Volgens de Times had de criminele organisatie Guerreros Unidos in feite vele tientallen overheidsfunctionarissen als volwaardige werknemers in dienst genomen.

Dodelijke machtsstrijd

Ook over het motief voor de massamoord geven de sms-berichten en telefoontaps nu wat duidelijkheid. Het kartel was in de maanden en weken vóór de ontvoering verwikkeld in een dodelijke machtsstrijd met rivalen. Toen tientallen jonge mannen met passagiersbussen de stad Iguala inreden, zag Guerreros Unidos dit aan voor een aanval van een concurrerende groep.

Ze schakelden vervolgens de lokale politie in om een operatie uit te voeren: de bussen werden van de weg gehaald en de studenten afgevoerd en vermoord. Leden van de federale politie en de landmacht zorgden er vervolgens voor dat er geen onderzoek kwam en de zaak in de doofpot kon verdwijnen. Daarbij speelde een corrupte officier van justitie later de hoofdrol, zo werd al eerder bekend.

‘Hoeren’

Na de vermissing van de 43 studenten werden onderdelen van het Mexicaanse leger en de federale politie naar de stad Iguala gestuurd. Maar velen van hen stonden dus, net als de totaal corrupte lokale politie, op de loonlijst van het kartel.

Lokale bevelhebbers van de landmacht waren nauwkeurig op de hoogte van de ontvoering, maar kwamen de studenten niet te hulp. Uit de nieuwe informatie blijkt dat ook zij met forse bedragen door het drugskartel werden bedeeld. Leden van Guerreros Unidos spraken over de soldaten als ‘hoeren’ die ze ‘in de tas hadden’.

Minuut tot minuut

Eén van de agenten die zich na de verdwijning naar de plaats van de massaontvoering haastte, had een onofficiële tweede baan: het verzamelen van inlichtingen voor het kartel. Nu blijkt uit telefoontaps dat hij van minuut tot minuut updates over elke actie van de wetshandhaving naar een Guerreros Unidos-leider stuurde. Hij noemde zijn contact ‘baas’.

Lijkschouwer

Geruime tijd na de verdwijning zijn hier en daar stoffelijke resten gevonden op vuilnisbelten. Van de meeste van de 43 jongeren is nooit meer iets teruggevonden.

Nu blijkt dat een lijkschouwer ook bevelen van de criminele organisatie uitvoerde. Hij stuurde foto’s van lijken en bewijsmateriaal op de plaats delict, ook dat valt op te maken uit de sms-berichten. Nadat ze enkele studenten hadden vermoord, verbrandden de criminelen de lichamen in een crematorium dat eigendom was van de familie van de lijkschouwer, zeggen onderzoekers.

Een crimineel blijkt aan de commissie te hebben verteld dat de ovens overigens routinematig werden gebruikt ‘om mensen spoorloos te laten verdwijnen’.

Kritieke fase

Nadat de zaak vele malen in de doofpot is gestopt, komt het lopende onderzoek van de commissie nu in een kritieke fase. Zullen de daders uiteindelijk werkelijk worden aangepakt?

De macht van met name corrupte militairen kent in Mexico geen grenzen. De Verenigde Staten zagen zich enkele jaren geleden gedwongen een voormalige minster van Defensie die in de Verenigde Staten wordt verdacht van betrokkenheid bij cocaïnehandel vrij te laten, onder grote druk van Mexico.

Vorig jaar augustus werd bekend dat een militair de hoofdverdachte is in de zaak, maar die is niet gearresteerd.

President Andrés Manuel López Obrador heeft nu opdracht gegeven tot de arrestatie van twintig Mexicaanse soldaten in verband met de ontvoeringen, in juni zijn er enkelen opgepakt.