Een stille opvolger van de leider van het Medellín-kartel Pablo Escobar is door Colombiaanse onderzoeksjournalisten opgespoord. De man was alleen in kleine kring bekend als “Memo Fantasma” (het Spook). Rond de eeuwwisseling was hij mede verantwoordelijk voor grootschalige moordpartijen in Colombia. Hij stuurt nu in de Spaanse hoofdstad Madrid als superrijke ondernemer vastgoedbedrijven aan. Het Spook is van de nieuwe generatie supercriminelen: onzichtbaar en ongrijpbaar.

Door Wim van de Pol

Toen Pablo Escobar in 1993 was doodgeschoten en zijn groep uitéén viel bleef de “Oficina de Envigado” als krachtig netwerk bestaan. Het was de geweldstak, ofwel incassobureau (oficina de cobro) van Escobar’s netwerk. In 1997 ging dat over in een verbond tussen extreem-rechtse politiek en cocaïnehandel: de paramilitaire beweging Autodefensas Unidas de Colombia (AUC). De AUC deed aan moorden op grote schaal, vooral op het Colombiaanse platteland. Ongeveer 30.000 soldaten beheersten 30% van het territorium van Colombia.

Zo kon de cocaïneproductie en -handel door de AUC worden voortgezet. Maar uiteindelijk kozen de meeste leiders van de AUC, mede door druk vanuit de Verenigde Staten, eieren voor hun geld en sloten in 2004 een vredesakkoord met de Colombiaanse regering. De meeste criminelen leverden hun wapens in, in ruil voor een strafvermindering of straffeloosheid.

Zeven leiders van de AUC zetten hun handtekening. Ook ene “Sebastián Colmenares”, alias “Memo Fantasma”. Maar dit Spook leverde de wapens niet in. Hij verdween volledig van de radar.

Volledig van de kaart

De groep journalisten hoorden door de jaren heen over het Spook doorgaans weinig bijzonders, hij zou laag in de hiërarchie hebben gestaan. Slechts een paar criminele bronnen wezen vaag een heel andere kant op. In 2015 kwam een eerste doorbraak middels een artikel in één van de belangrijkste kranten in Colombia. Een bron vertelde de krant dat om de drugscriminaliteit in Colombia werkelijk te begrijpen er één figuur aan het plaatje moet worden toegevoegd. Iemand die de groot is en niet gezocht wordt door de politie, niet door de inlichtingendienst en ook niet door de Drug Enforcement Administration (DEA): Memo Fantasma. Het Spook maakte een deal met zijn oude kameraden en corrupte contacten om hem volledig van de kaart te laten verdwijnen.

Schorpioen

El Espectador schreef dat Memo Fantasma niettemin tussen 1997 en 2001 een belangrijk aandeel had gehad in de export van 130 ton cocaïne, waaronder cocaïne-blokken met het toen fameuze stempel van de schorpioen. 

De identiteit van Memo Fantasma werd niet onthuld. Hij zou vijf namen hebben waarvan Sebastián Colmenares er maar eentje was.

Research in de archieven van de Colombiaanse waarheidscommissie die de moorden van de AUC onderzocht leverde veel details op over het netwerk waarin het spook had gewerkt.

De suggestie uit de AUC-commissie was dat Memo Fantasma eigenlijk Guillermo Camacho heette. Speuren naar die naam leverde echter niets op. Logisch bleek later: Memo Fantasma had die naam compleet met Colombiaanse identificatie voor hemzelf bedacht.

Door jarenlang ander onderzoek kwam de vroege criminele carrière van Memo Fantasma tot en met 2004 steeds beter in beeld, met name cokesmokkel naar New York. En toen begonnen op zeker moment de deuren dicht te slaan. Bronnen namen geen contact meer op. Criminele bronnen en ook vertrouwde Amerikaanse bronnen waarschuwden de journalisten: ‘in Medellín zit een ongeluk in een klein hoekje.’

Lees het hele dossier op InSight Crime.

Zie de andere delen:

Onzichtbare drugsbaron opgespoord in Madrid (#2)

Onzichtbare drugsbaron opgespoord in Madrid (#3)