Onderzoekers vinden dat er terughoudend moet worden omgesprongen met het overnemen van onderdelen uit het Italiaanse detentieregime. Het kan wel eens ten koste gaan van het humane Nederlandse systeem, waarin via maatwerk ook ruimte is voor resocialisatie van de gevangene.
Beeld: Het kabinet heeft al veel extra maatregelen in het EBI-regime doorgevoerd, die ook voorkomen in het 41-bis regime (fotografie: DJI)
door Joost van der Wegen
Vergelijken
Wetenschappers van de Erasmus Universiteit en de Vrije Universiteit (VU) deden in opdracht van minister Franck Weerwind van Rechtsbescherming vergelijkend onderzoek naar het Italiaanse zogenaamde 41-bis regime.
In Italië werd het 41-bis regime in de jaren ’90 ingevoerd als reactie op de bloedige aanslagen die de maffia pleegde op onderzoeksrechters en de bedreiging van de rechtsstaat door de maffia met extreem geweld en corruptie. Door communicatie van gedetineerde maffialeiders met de buitenwereld onmogelijk te maken, wilde men voorkomen dat zij vanuit gevangenschap hun activiteiten voor maffiaorganisaties zouden voortzetten.
Om het voortzetten van crimineel handelen in de gevangenis te kunnen bestrijden, is onderzocht wat Nederland kan leren van het Italiaanse detentieregime. De onderzoekers concluderen dat Nederland zich op een beslissend moment in de aanpak hiervan bevindt en dat het van belang is om stil te staan bij de impact van de nieuwe maatregelen op langere termijn. Conclusie is dat er ‘pas op de plaats’ moet worden gemaakt.
Uit het onderzoek komt naar voren dat het lastig kan zijn om het Nederlandse maatwerk en een humane aanpak in onze gevangenissen overeind te houden, bij invoering van 41-bis wetten.
Regime
De onderzoekers leggen uit waarom dit een probleem is. In de praktijk blijven 41-bis gedetineerden namelijk heel lang in het strenge regime. ‘Dat leidt tot fysieke en psychische gevolgen’, aldus het onderzoek. ‘Een exit-strategie, een duidelijke weg voor gedetineerden om uit het 41-bis regime te komen, is er niet. Verlenging van het regime vindt in de praktijk plaats op basis van de veronderstelling dat de gedetineerde nog steeds het vermogen zou hebben om een rol te spelen in een maffiaorganisatie. Daar valt moeilijk iets tegen in te brengen. Het is eerder regel dan uitzondering dat veroordeelden tot de laatste dag van de door hen uit te zitten detentie in dit regime verblijven, waarin de mogelijkheden voor resocialisatie praktisch nihil zijn.’
De onderzoekers merken op dat door het kabinet – mede als gevolg van Kamermoties – al veel extra beperkende maatregelen in het EBI-regime heeft doorgevoerd, die ook voorkomen in het 41-bis regime. Daar is van het anti-foltercomité (CPT) van de Raad van Europa al eerder kritiek op gekomen
Pas nog kwam een ander onderzoek uit naar de Italiaanse aanpak van de maffia. Daar kwam uit naar voren, dat vooral een centrale informatieverwerking in de opsporing van criminelen, naar Italiaans voorbeeld, in Nederland succesvol zou kunnen zijn.