In Justitieel Complex Zaanstad (JCZ) hebben dit jaar vijf gedetineerden zichzelf van het leven beroofd. Dat zegt directeur Obe Veldman in een gesprek met NH Nieuws. Volgens Veldman was er vorig jaar sprake van één geval van zelfdoding, in 2019 was dit aantal nul. Ondanks het relatief hoge aantal in 2021 is er volgens de directeur geen sprake van een trend.

Elk suïcidegeval wordt volgens Veldman intern onderzocht en niets zou erop wijzen dat er sprake is van laakbare fouten of een patroon. ‘Het is gewoon pech vrees ik,’ zegt de gevangenisdirecteur. ‘Je kan nu eenmaal niet iedereen 24 uur per dag in de gaten houden. Maar het raakt ons wel allemaal.’

Modernste PI

De vijf suïcides vonden plaats op de relatief gesloten afdeling Penitentiair Psychiatrisch Centrum (PPC) binnen JCZ. De gevangenis zelf biedt plaats aan ongeveer 1.000 gedetineerden. Het is 2016 geopende JCZ is een huis van bewaring, een gevangenis en een psychiatrisch centrum. Er zitten relatief veel leden uit de Amsterdamse criminele Top600. Het is de grootste en modernste PI van Nederland die de rol van de voormalige Bijlmerbajes heeft overgenomen als grootste PI in de regio.

Door de variatie aan gepleegde delicten, achtergronden en psyche van gedetineerden is er volgens Obe Veldman een grote complexiteit aan problematiek binnen de bajes. Dat zou kunnen verklaren waarom in JCZ zo vaak wat aan de hand is.

Klokkenluider uit zorgen

Een klokkenluider binnen JCZ uitte onlangs in een gesprek met NH Nieuws zijn zorgen over onderbezetting en onervaren personeel op de afdelingen. Zo staan er momenteel gemiddeld drie PIW’ers op een groep van 48 gevangenen. ‘We hadden een tijdje vier mensen op een groep. Dat was net goed. Als we nu een zieke hebben, is er een probleem.’

Brutaler en agressiever

Gevangenisdirecteur Veldman erkent dat de werkdruk hoog is en dat er sprake is van een doelgroep die complexer is geworden. De verharding van criminaliteit uit zich ook op dagelijkse basis in JCZ. ‘Gedetineerden zijn brutaler en ook agressiever naar elkaar maar ook naar de medewerkers.’

Intimidatie en afpersing

In augustus kwam naar buiten dat Lysander de R. (39), de oprichter van Hardliners MC, was overgeplaatst naar een andere gevangenis omdat hij personeelsleden en medegedetineerden intimideerde en afperste. Een maand later werden drie gedetineerden door een medegevangene overgoten met kokend hete olie. In oktober werd een vrouwelijke rechtsbijstandverlener betrapt die in een spreekkamer een gevangene oraal bevredigde. Ook werd een week geleden een voetbal met hasj, xtc en telefoon over de gevangenismuur getrapt.

Steekpartij, contrabande en relaties

Ook in voorgaande jaren was er geregeld wat mis in de bajes. In 2019 was er een steekpartij en werd er contrabande en een nepwapen ontdekt. Daarnaast raakte een bewaarder gewond door een aanval van een gevangene. Verder werden meerdere personeelsleden ontslagen wegens een relatie met gedetineerden.

In november 2018 werden bij 425 cel-inspecties 125 naar binnen gesmokkelde middelen of voorwerpen aangetroffen. Dat was kort na een uitgelekte video waarin gevangenen feestten met drugs. De uitspattingen werden gefilmd met naar binnen gesmokkelde telefoons.