Onlangs werd bekend dat in de zaak van de Arnhemse villamoord 9 verdachten waarschijnlijk onterecht werden veroordeeld tot lange celstraffen. Reden: 2 verdachten legden een bekentenis af, die niet klopte. In de VS komen schuldbekentenissen heel vaak voor, omdat ze tot lagere straffen leiden. Gevolg: ook onschuldigen bekennen schuld. 

Plea deal heet de overeenkomst waarin een verdacht schuld bekent in ruil voor strafvermindering. Ze zijn in de VS een ‘gewoon’ onderdeel van de rechtsgang. Volgens de Amerikaanse justitie is er hierdoor sprake van een win-win-situatie: de verdachte krijgt een lagere straf en het justitiële apparaat wordt minder belast, omdat processen korter duren. Het is aan een verdachte zelf om een plea deal wel of niet te accepteren.

2300 mensen onterecht veroordeeld

Toch klinken er vanuit de Amerikaanse samenleving steeds vaker protesten tegen het fenomeen. Organisaties als Innocence Project en The Innocence Network wijzen er op dat plea bargains de kans aanzienlijk vergroten dat ook onschuldige mensen schuld bekennen. Een inventarisatie van zaken waarbij onschuldige mensen werden veroordeeld wijst uit dat 18% van hen toch schuld had bekend. In totaal zijn – naar nu duidelijk is – in de VS bijna 2300 mensen onterecht veroordeeld. Van deze onschuldigen die werden veroordeeld, hadden ruim 400 mensen toch schuld bekend. Ze deden dat om een lagere straf te krijgen. Zo konden ze bijvoorbeeld het risico ontlopen dat ze de doodstraf kregen. Wel kregen ze lange celstraffen, soms tot levenslang. Het levert schrijnende zaken op.

Timothy Johnson

Zoals die van Timothy Johnson (foto boven). Hij wordt in 1984 opgepakt voor de moord op winkelmedewerkster Taressa Stanley. Een politie-informant wijst de dan 22-jarige Johnson aan als de schutter. Hij zou de jonge vrouw hebben doodgeschoten bij een overval. Johnson wordt gearresteerd, net als zijn gehandicapte moeder, zijn stiefvader en zijn vriendin – zij zouden Johnson hebben geholpen. De aanklagers stellen voor dat hij schuld bekent; in ruil daarvoor zullen ze niet de doodstraf eisen en zullen zijn moeder, stiefvader en vriendin niet verder worden vervolgd. Johnson gaat op het aanbod in, ondanks dat er verschillende getuigen zijn die hem een alibi kunnen verschaffen. Johnson wordt veroordeeld tot drie keer levenslang. In 2013, 29 jaar na zijn veroordeling, komt hij alsnog vrij.

Robert Coney

Een ander voorbeeld is de zaak van Robert Coney. In 1962 wordt in Texas een kruidenierszaak overvallen door een man met een vuurwapen. Vier jaar later wordt de dan 37-jarige Robert Coney opgepakt. Hij wordt door de politie in het district Angelina keihard aangepakt, waarbij zijn vingers zodanig tussen de gevangenisdeur worden geslagen dat ze bijna geamputeerd raken. Coney bekent schuld onder de grote druk en wordt tot levenslang veroordeeld. In 2003 komt het tot een herziening van zijn zaak nadat bekend is geworden dat de politie van Angelina in het verleden ernstige fouten heeft gemaakt. Uiteindelijk komt Coney in 2005 vrij, na 37 jaar onterecht vast te hebben gezeten. Hij is dan 76 jaar.

Decennialang achter de tralies

De voorbeelden hierboven gaan over oude zaken, waarbij mensen onterecht tot levenslang zijn veroordeeld en decennialang achter de tralies hebben gezeten, mede op basis van een valse bekentenis. Het is systeem van de plea bargain bestaat nog steeds en nog steeds worden mensen op basis van een valse bekentenis tot lange gevangenisstraffen veroordeeld.

Risico’s

Dat het volhouden van je onschuld ook grote risico’s met zich meebrengt bewijst wel de zaak van Todd Willingham. De man werd verdacht zijn huis in brand te hebben gestoken, waarbij zijn drie kinderen om het leven kwamen. Hij volhardde in zijn onschuld en kreeg de doodstraf. Willinghams laatste woorden voordat hij werd geëxecuteerd: ‘Ik ben onschuldig veroordeeld, voor iets dat ik niet heb gedaan.’ Aan de hand van verbeterde forensische onderzoeksmogelijkheden bleek later dat Willingham inderdaad onschuldig was.

Geen plea bargain voor Henk Rommy

Ook de Nederlandse crimineel Henk Rommy, alias de Zwarte Cobra, werd in de VS een plea bargain aangeboden. Hij werd opgepakt in Marbella omdat hij het plan zou hebben opgevat om 1,7 miljoen xtc-pillen naar Noord-Amerika te smokkelen. Ondanks het vooruitzicht van een forse strafvermindering sloot Rommy geen plea deal. In september 2005 werd hij veroordeeld tot 20 jaar. Tot op de dag van vandaag houdt hij vol onschuldig te zijn. Omdat een nieuwe ontlastende getuige zich na Rommy’s veroordeling aandiende, deed de Zwarte Cobra een herzieningsverzoek. Dat bleek tevergeefs. Zijn vrijlating staat bij het Federal Bureau of Prisons gepland op 31 mei 2021. Verzoeken om zijn straf in Nederland te mogen uitzitten werden afgewezen.

Rommy schreef een boek over zijn verblijf in de Amerikaanse gevangenissen: Berichten uit de bajes.