In het noorden van Colombia is zaterdag de leider van het beruchte drugskartel Clan del Golfo opgepakt. Antonio Úsuga David, alias Otoniel (50), werd tijdens een gezamenlijke operatie tussen de politie, het leger en de luchtmacht ingerekend. De Colombiaanse president Iván Duque vergeleek de arrestatie van Otoniel met de val van drugsbaron Pablo Escobar, die in 1993 in Medellín werd doodgeschoten door de politie.

Ongrijpbaar

Otoniel werd opgepakt in de gemeente Necoclí in Antioquia, vlakbij de grens van Colombia en Panama. Bij de actie waren 500 zwaarbewapende agenten betrokken die, ondersteund door 22 helikopters, zo alle toegangs- en vluchtwegen blokkeerden. De drugsbaron was al zeven jaar voortvluchtig en gold als ongrijpbaar. Drie eerdere pogingen om hem te pakken te krijgen mislukten. In Colombia was een bedrag van 3 miljard peso (ruim 680.000 euro) uitgeloofd voor de tip die naar een van de grootste kopstukken van de cocaïnehandel in Colombia zou leiden. In de Verenigde Staten stond een prijs van 5 miljoen dollar (4,3 miljoen euro) op zijn hoofd.

Guerrillagroep

Otoniel begon zijn carrière in de onderwereld als lid van de Colombiaanse guerrillagroep Ejército Popular de Liberación (EPL). Op zijn negentiende demobiliseerde deze beweging en sloot hij zich met zijn broer Juan de Dios Úsuga, alias Giovanni, aan bij een paramilitaire organisatie. Na de arrestatie van drugsbaas Daniel Rendón Herrera, alias Don Mario, in 2009, namen Otoniel en zijn broer de macht over bij drugskartel Los Urabeños, inmiddels bekend als Clan del Golfo met vooral voormalige extreemrechtse paramilitairen.

Machtsgreep

Onder leiding van de broers breidden de Urabeños zich uit over het hele land met een mix van geweld en het sluiten van deals, waardoor ze uiteindelijk de machtigste criminele groepering in Colombia werden. In januari 2012 doodden de veiligheidstroepen Giovanni, waardoor Otoniel de hoogste leider van de Urabeños werd. Sindsdien leidde hij een ongeveer 3.000 leden tellende machtige commandogroep die hun expandiedrift voortzette en rivalen uitroeide. Al snel werd Urabeños (Clan del Golfo) de enige Colombiaanse criminele organisatie die overbleef met een echt nationaal bereik.

Video

In 2015 lanceerden de Colombiaanse veiligheidstroepen een offensief van ruim 1.000 politie- en militaire functionarissen om het drugskartel aan te pakken en Otoniel op te sporen. In september 2017 smeekte de drugsbaas in een video de regering om te onderhandelen over zijn overgave, maar dat leidde niet tot zijn overgave. Datzelfde jaar verklaarde de Colombiaanse politie dat ‘de helft’ van de Urabeños was ontmanteld. Een nieuwe operatie in 2018 leidde tot de arrestatie of dood van verschillende leden van het drugskartel. Na de gevangenneming van zijn broer en onderbevelhebber in 2019 en zijn zus in 2021 verzwakte de positie van Clan del Golfo verder.

Guerrillatactieken

Na zijn arrestatie onthulden Colombiaanse media hoe Otoniel de laatste maanden probeerde de veiligheidstroepen voor te blijven in het Paramillo-massief, een bergketen in het noorden van Colombia met talrijke waterwegen. Hij verplaatste zich tussen campings en landelijke eigendommen. Daarbij gebruikte hij guerrillatactieken, zoals alleen te voet en per ezel reizen en nooit langer dan één nacht op dezelfde plek slapen.

Uitlevering aan VS

Naast grootschalige cocaïnehandel is Otoniel met zijn criminele organisatie ook betrokken bij onder meer moorden, vermissingen, afpersing, ontvoering, terrorisme en illegale mijnbouw. Na de enorme klopjacht en arrestatie zal Otoniel naar verwachting worden uitgeleverd aan de Verenigde Staten. Ook meerdere familieleden en voormalig leiders van Clan del Golfo werden in het recente verleden aan de VS uitgeleverd. Hoewel president Duque Otoniel’s arrestatie ‘de grootste klap voor de Colombiaanse drugshandel noemde sinds de arrestatie van Pablo Escobar’, is de directe impact van deze arrestatie onzeker.

Geïsoleerd

Otoniel was al jaren op de vlucht en raakte steeds meer geïsoleerd, waardoor zijn invloed op de verschillende (lokale) afdelingen binnen Clan del Golfo afzwakte. Hij zou al jarenlang niet meer de volledige loyaliteit hebben van de commandanten binnn de organisatie, die zijn bevelen alleen opvolgden als het in hun belang was.