Over één ding zijn de ruim 100 miljoen Mexicaanse kiezers het wel eens: het land gaat gebukt onder de permanente schaduw van geweld. Er zijn te veel ontvoeringen, schietpartijen en berovingen op straat. De bevolking wil veiligheid, en een niet corrupte overheid, ambtenaren die te vertrouwen zijn. Verschillende politieke kandidaten zijn in de afgelopen campagne vermoord. Mexico kiest zondag naast een nieuwe president, ook honderden burgemeesters, gouverneurs en volksvertegenwoordigers.

Door @Wim van de Pol

President Andrés Manuel López Obrador (alias “AMLO”) vertrekt en de nieuwe president wordt een vrouw. De beste papieren heeft Claudia Sheinbaum Pardo, de oud-burgemeester van Mexico-Stad. Zij is de kandidaat van de regerende partij Morena van AMLO. Oud-senator Xóchitl Gálvez is de gezamenlijke kandidaat van een aantal oppositiepartijen. Sheinbaum staat ver voor in de peilingen.

In haar ambities zal Sheinbaum net als andere politici in Mexico te maken krijgen met de grenzen die de infiltratie van georganiseerde criminaliteit in het land heeft aangelegd.

Narcos

Sinds het begin van de jaren negentig gaat Mexico gebukt onder de grote invloed van de criminele organisaties die in cocaïne en andere drugs handelen. Na de aanpak door de Amerikaanse Drug Enforcement Administration (DEA) van het zogeheten Medellín-kartel van Pablo Escobar sprongen Mexicaanse criminelen in het gat.

Een dikke stroom cocaïne liep voortaan via Mexico. In bijvoorbeeld de tv-serie Narcos wordt gereconstrueerd hoe Joaquin “El Chapo” Guzmán Loera met zijn Sinaloa-netwerk gaandeweg de cocaïnehandel vanuit Colombia naar Noord-Amerika overnam.

Geen veiligheidsprobleem

Dit bezorgde Mexico aanvankelijk geen grote problemen.

Zolang het “Sinaloa-kartel” van Guzmán naar alle tevredenheid samenwerkte met de corrupte sleutelfiguren in de politieke partij PRI was er eigenlijk geen geweld- en veiligheidsprobleem. De PRI nam immers traditiegetrouw de president, de nationale en de regionale regeringen voor zijn rekening.

Vanaf de eeuwwisseling kwam daar verandering in. Er begonnen verschillende andere drugsnetwerken in het land te opereren, vooral doordat de Amerikaanse regering het Sinaloa-kartel hard begon te bestrijden. De bloedige strijd met het Juárez-kartel en Los Zetas om de controle over drugsroutes en territorium, en daarna de opkomst van para-militaire doodseskaders maakte Mexico tot een dodelijker natie dan Afghanistan of Irak. Al helemaal toen in 2006 onder president Felipe Calderón de krijgsmacht zich in de strijd ging mengen.

Versnippering

In Mexico zal de nieuwe president maar weinig kunnen doen aan het acute veiligheidsprobleem.

De versnippering van de georganiseerde criminaliteit die in Mexico rond de eeuwwisseling begon is voortgezet en blijft zich voortzetten. In het reusachtige land wordt de veiligheid op straat in de afgelegen streken nauwelijks bepaald door de politiek.

Daar waar criminele organisaties zowel greep hebben op de avocadoteelt als op de doorvoer van vrachtwagens met cocaïne vanuit Guatemala, is er geen bescherming van wet of gezag. In dorpjes die tientallen kilometers van elkaar verwijderd in de woestijn liggen geldt alleen het recht van de sterkste.

En ook in de oneindige stedelijke woestenij van de metropool, de hoofdstad Mexico, flink groter in oppervlakte dan de provincie Utrecht, moet je als eerzame burger altijd voorzichtig zijn.

Waarom?

Waarom worden burgemeesterskandidaten doodgeschoten in Mexico? Is dat omdat zij de lokale criminelen proberen te bestrijden en rechtgeaard willen besturen?

In de meeste gevallen valt dat te betwijfelen, ze zouden het niet eens kunnen. De lokale politie is in Mexico doorgaans eerder een wapen in de hand van de plaatselijke onderwereldbaas dan van het wettig gezag. De minder twijfelachtige federale politie en het leger komen alleen voor speciale acties in een gewone Mexicaanse straat.

Kenners van het Mexicaanse veiligheidsprobleem denken dat liquidaties van politieke kandidaten vaak in feite afrekeningen tussen groepjes criminelen zijn. Met de verkiezing van de door hun betaalde kandidaat kunnen ze politieke invloed krijgen en met de schijn van legaliteit opereren. Daarom mogen ze graag de kandidaat van de rivaal liquideren.

Stafchef

De stafchef van de Mexicaanse krijgsmacht werd enkele jaren geleden gearresteerd in de Verenigde Staten, op verdenking van betrokkenheid bij drugshandel. Hij kwam snel vrij doordat vanaf het hoogste regeringsniveau in Mexico uit protest aan de bel werd getrokken.

In Mexico is de corruptie doorgaans vlakbij. Als ze president wordt dan zal Claudia Sheinbaum om te beginnen haar handen vol hebben om haar eigen regering vrij van dergelijke corruptie te houden, voordat ze werkelijk iets aan de zorgen van de kiezers zal kunnen gaan doen.

De laatste video van de campagne van Sheinbaum: